نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 . استادیار گروه روان‌شناسی، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران

2 کارشناس‌ارشد روان‌شناسی، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران.

3 استادیار گروه مدیریت، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران

چکیده

مقدمه: در همۀ جوامع شیوة رفتار کودکان و نوجوانان از دغدغه‌های اساسی نظام تعلیم و تربیت و خانواده‌ها است و سازگاری‌ اجتماعی مهم‌ترین جنبه رشد اجتماعی هر فرد است که در ارتباط با افراد مختلف و همچنین موفقیت شغلی و تحصیلی افراد اثرگذار است. مطالعه حاضر با هدف بررسی رابطه شفقت به‌خود و خوش‌بینی در دانش‌آموزان، نقش واسطه‌ای سازگاری اجتماعی انجام شد.
روش: پژوهش حاضر از لحاظ ماهیت کاربردی و طرح پژوهش، همبستگی بود. جامعه‌آماری پژوهش، شامل تمامی دانش‌آموزان دختر مقطع اول متوسطه شهرستان اسلامشهر در سال تحصیلی 1401-1400 بود که با توجه به فرمول کوکران 378 نفر به صورت نمونه‌گیری در دسترس برای شرکت در پژوهش انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه شفقت به‌خود نف (2003)، خوش‌بینی گترسوم (1982) و پرسشنامه سازگاری ‌اجتماعی بل (1961) استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از ضریب همبستگی پیرسون و روش تحلیل ‌مسیر در معادلات ساختاری استفاده شد.
یافته‌ها: نتایج پژوهش نشان داد که شفقت به‌خود، خوش‌بینی و سازگاری‌ اجتماعی دارای همبستگی مثبت معنادار هستند (01/0>p). همچنین سازگاری ‌اجتماعی در رابطه بین شفقت به‌خود و خوش‌بینی دارای نقش واسطه‌ای بود.
نتیجه‌گیری: بر اساس یافته­های پژوهش از طریق طراحی برنامه‌های مبتنی بر بهبود خوش‌بینی و شفقت به‌خود می‌توان سازگاری‌ اجتماعی را ارتقاء داد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Relationship between Self-Compassion and Optimism in Students: The Mediating Role of Social Adjustment

نویسندگان [English]

  • Taherh Golestanibakht 1
  • Ensiyeh Babaie 1
  • Meraj Karimi 2
  • Abbas Ahmadi 3

1 Assistant Professor, Department of educational management, Ramsar branch, Islamic Azad University, Ramsar, Iran

2 Master in Psychology, , Payame Noor University, Tehran, Iran

3 Assistant Professor, Department of Management, Payame Noor University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Introduction: In all societies, the behavior of children and adolescents is one of the main concerns of the education system and families and social adjustment is the most important aspect of social development that is related to different people as well as career and academic success. This study aimed to investigate the relationship between self-compassion and optimism in students: the mediating role of social adjustment.
Method: The present study was correlated in terms of the applied nature and design of the present study. The statistical population of the present study included all-female high school students in the city of Islamshahr in the academic year 2021-2022, according to Cochran's formula, 378 people were selected by available sampling to participate in the study. Data were collected using the Self-Compassion Questionnaire (2003), Gettersum Optimism (1982), and the Bell Social Adjustment Questionnaire (1961). Pearson correlation coefficient and path analysis method in structural equations were used to analyze the data.
Results: The results showed that self-compassion, optimism, and social adjustment have a significant positive correlation (p<0.01). The social adjustment also mediated the relationship between self-compassion and optimism.
Conclusion: Based on the research findings, social adjustment can be improved by designing programs based on improving optimism and self-compassion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • social adjustment
  • self-compassion
  • optimism

مقدمه

در همۀ جوامع شیوة رفتار کودکان و نوجوانان از دغدغه‌های اساسی نظام تعلیم و تربیت و خانواده‌ها می‌باشند. کودکان و نوجوانان در دوره‌های حساس رشد خود، گاهی دچار مشکلات رفتاری شده و به کمک نیاز دارند (باچم و کاسی[1]، 2018). اکتساب مهارت‌های اجتماعی، محور اصلی رشد اجتماعی، شکل‌گیری روابط اجتماعی، کیفیت تعامل‌های اجتماعی، سازگاری ‌اجتماعی و سلامت‌روانی فرد محسوب می‌شود (کالوت و اوره[2]، 2017). توجه به اینکه آموزش عالی از نشانه‌های پیشرفت نظام آموزشی یک جامعه به شمار می‌رود، کوشش در جهت شناسایی، برنامه‌ریزی و ایجاد تسهیلات آموزشی هر چه بهتر برای دانش‌آموزان، گامی مؤثر در تحقق اهداف عالی نظام آموزشی هر کشور است (کشاورزافشار و میرزایی، 1397). در راستای دستیابی به اهداف ارزشمند نظام آموزشی نظیر گسترش علم در جوامع بشری، توسعه توانمندی‌های دانش‌آموزان، افزایش بهره‌وری آنها و هماهنگی بین یادگیری‌های آموزشگاهی و تجارب زندگی، لزوم برنامه‌ریزی‌های مناسب و کارآمد از اهمیت قابل توجهی برخوردار است (افنسی، کارول و بار[3]، 2018). سازگاری به عنوان مسئله اصلی این دوره، زیربنای عملکرد خوب، تسهیل‌کننده نقش‌های اجتماعی و رضایت بیشتر از زندگی است. همچنین سازگاری به عنوان توانایی فرد برای برآورده نمودن استانداردهای اجتماعی تعریف شده است (کوور و سونی[4]، 2018). باچم و کاسی (2018) معتقدند که سازگاری به معنای توانایی فرد برای تطابق با محیط اطراف تعریف می‌شود و دارای ابعاد مختلفی از جمله اجتماعی، خانوادگی، عاطفی، بهداشتی، تحصیلی و غیره می‌باشد. سازگاری، رابطه‌ای است که میان فرد و محیط او، به ویژه محیط اجتماعی برقرار می‌شود و به او امکان می‌دهد تا به نیازها و انگیزه‌های خود پاسخ مناسب دهد (معتمدی، به‌پژوه، شکوهی و همکاران، 1400). سازگاری عامل مهمی برای زندگی شاد در جامعه است و به فرد کمک می‌کند تا تکانه‌ها را به روش‌های قابل قبولی حل نماید (فراهانی و هرندی، 1399). فرد زمانی از سازگاری بهره‌مند است که بتواند میان خود و محیط اجتماعی‌اش رابطه سالم برقرار، و انگیزه‌های خود را ارضا کند، در غیر این صورت به عنوان یک فرد ناسازگار قلمداد می‌شود (کومار و سانگ[5]، 2015). انواع سازگاری شامل سازگاری ‌اجتماعی، هیجانی، جسمانی و اخلاقی است که در راس همه آن‌ها سازگاری ‌اجتماعی قرار دارد به طوری که پیش‌درآمد رسیدن به سازگاری هیجانی، اخلاقی و جسمانی، سازگار شدن از لحاظ اجتماعی است (توکلی و کریمی، 1399). هر انسانی آگاهانه یا ناخودآگاه می‌کوشد تا نیازهای متنوع و گاه متعارض خود را در محیط زندگی برآورده کند و از آنجا که باید نیازهای خود را در قالب ساخت اجتماعی برآورده کند، سازگاری او به ناچار سازگاری اجتماعی است (نجاری، جدیدی، مرادی و کریمی، 1397).

یکی از سازه‌های مهم در سازگاری ‌اجتماعی، شفقت به‌خود است (رضاپور و نصوحی، 1397). شفقت‌ به‌خود احساس گشودگی نسبت به رنج خود و همچنین تمایل به تسکین این رنج با مهربانی است (نف و گرمر[6]، 2017). شفقت به ‌خود تجربه حس مراقبت و مهربانی نسبت به خود، اتخاذ نگرش عاری از ارزیابی و همراه با درک و فهم نسبت به بی‌کفایتی‌ها و شکست‌های خود می‌باشد (زاد افشار و اکرمی، 1399). بر اساس تعریف نف (2013) این متغیر از سه مؤلفه تشکیل شده است: مهربانی با خود در مقابل قضاوت در مورد خود، احساس مشترکات انسانی در مقابل انزوا و بهشیاری در مقابل فزون همانندسازی (محمدی، دوکانه‌ای فرد و حیدری، 1398).  افرادی که در کودکی مورد سوءاستفاده یا غفلت قرار گرفته‌اند، تمایل دارند در برابر اینکه نسبت به خود شفقت داشته باشند، مقاومت کنند (وچی، ونزنیانی و فوچی[7]، 2019). این نقص در شفقت خود می‌تواند بازتاب این موضوع باشد که تجربة بدرفتاری کودکی منجر به ایجاد یک دیدگاه منفی در طول سال‌های تکوینی نسبت به خود می‌شود (گیلبرت[8]، 2014). بر این اساس قضاوت خود، احساس انزوا و همانندسازی فزآینده را می‌توان نقطة اشتراک و رابطة بین شفقت به‌خود و خوش‌بینی دانست (دماوندیان، گلشنی، صفاری‌نیا و باغداساریانس، 1400). شفقت به‌خود باعث می‌شود افراد ترس کمتری از شکست داشته باشند و شایستگی خود را درک و ملاحظه کنند (جاکبسرون، ویلسرون، سرولومانکروز وکلروم[9]، 2018). شفقت به‌خود بر بروز احساساتی چون احساس شرم نیز تاثیر دارد، چرا که شفقت به‌خود یک روش جایگزین برای تنظیم تهدیدها و عواطف منفی از جمله احساس شرم است (لسانی، شاهقلیان، سرافراز و عبداللهی، 1400). بر این اساس سرزنش خود، انتقاد از خود و دیگر درون فکنی‌های غیرمشفقانه زمینه‌ساز احساس شرم می‌شوند (راس، کمینسکی و هرینگتون[10]، 2019). مطالعات کریمی، یوسفی و ترابی (1400) نشان داد که شفقت به‌خود در کاهش بدتنظیمی‌هیجانی و فرسودگی تحصیلی دانش‌آموزان تأثیر دارد.

یکی از متغیرهایی که افراد به وسیله آن، هنگام رویارویی با فشار روانی از روش‌های مقابله‌ای بهتری استفاده می‌کنند، خوش‌بینی است (عینی، عبادی و ترابی، 1399). خوش‌بینی نقش مهمی در سازگاری با رویدادهای استرس‌زای زندگی دارد، خوش‌بین‌ها بر این باورند که ناملایمات می‌توانند به شیوه موفقیت آمیزی اداره شوند، اما افراد بدبین انتظار بدبختی دارند (ایمبس و مجین[11]، 2015). در واقع خوش‌بینی به معنای نگاه کردن به جنبه روشن امور حتی در شرایط مصیبت بار است و افراد خوش‌بین درگیر عادات مطلوب سلامت می‌شوند و به این نحو در مقابل استرس سازگاری بیشتری دارند (بوچارد و کارور[12]، 2017). خوش‌‌بینی سبب می‌شود فرد نتایج مثبت را به‌ جای نتایج منفی در رویارویی با مشکلات در نظر بگیرد (اوریل، میراندا، بازن و بناونت[13]، 2020). افراد خوش‌‌بین دیدگاه مثبت‌تری نسبت به زندگی دارند و بر جنبه‌های مثبت موقعیت‌ها و حوادث متمرکز می‌شوند. آنها انتظارات مثبتی دارند و برای دستیابی به تحولات در آینده خوش‌‌بین‌ترند. خوش‌بینی نتیجۀ انتظارات منطقی، خودپردازی و معنای زندگی است. خوش‌‌بینی را می‌توان به‌عنوان رویکرد مثبت نسبت به همۀ رویدادها و پدیده‌ها، یک نگرش مثبت یا انتظار برای مثبت‌ترین گزینه‌ها بدون انتخاب وقایع و پدیده‌های خاص بیان کرد که فرد در زندگی خود با آن روبه‌رو می‌شود (کلی، بن‌داوید و کاکس[14]، 2020). خوش‌بینی در نوجوانان با عاطفه منفی، رابطه منفی و با عاطفه مثبت، رابطه مثبت دارد و خوش‌بینی آموخته شده که مبتنی بر سبک تبیین افراد در مورد رویدادها است، در مقایسه با خوش‌بینی سرشتی، در بهزیستی روان‌شناختی نقش مهم‌تری ایفا می‌نماید (فرهادیان و مرادی، 1399). افرادی که خوش‌بین‌تر هستند با استفاده از استراتژی‌های مؤثر مقابله‌ای مانند ارزیابی مجدد و حل‌مسئله، شبکه‌های پشتیبانی اجتماعی بهتری را در اطراف خود ایجاد می‌کنند و سازگاری روان‌شناختی بهتری دارند (خلیلی تجره و احمدیان، 1398).

در راستای اهداف پژوهش حاضر، نتایج مطالعات عرشی (1399) نشان داد که شفقت به خود توانایی پیش‌بینی سازگاری اجتماعی را در دانش‌آموزان دارد. فارسانی و همکاران (1399) دریافتند که شفقت به‌خود با خوش‌بینی همبستگی معنادار دارد. نتایج مطالعات ذاکری، صفاریان و نجات (1398) نشان داد که شفقت به‌خود بین ناگویی هیجانی و سازگاری، نقش واسطه‌ای دارد. کشت‌ورز و اوجی نژاد (1399) در پژوهشی دریافتند که خوش‌بینی بین خودکارآمدی ادراک‌‌شده و سازگاری دانشجویان، نقش واسطه‌ای دارد. کوزل، سیویا و میشل (2021) دریافتند که مدیریت هیجان بین خوش‌بینی و سازگاری اجتماعی، در زنان نقش واسطه‌ای دارد. همچنین نتایج پژوهش کوتاک[15] (2021) نشان داد که خوش‌بینی نقش واسطه‌ای را در رابطه بین شفقت به‌خود و بهزیستی ‌ذهنی ایفا می‌کند. استفان[16] (2019) در پژوهشی نشان داد که شفقت به‌خود در دانشجویان نقش مهمی در پیشگیری اضطراب اجتماعی دارد. باساک و کان[17] (2018) در پژوهشی دریافتند که شفقت به‌خود از طریق خوش‌بینی، انعطاف‌پذیری روانی را پیش‌بینی می‌نماید.

از آنجا که دانش‌آموزان، نسل آینده‌ساز جامعه هستند و سلامت روانی آن‌ها باعث رشد و توسعه جامعه خواهد شد، گاهی با قرار دادن معیارهای بالا در عملکرد، همراه با تمایلات انتقادی بیش از حد در ارزیابی خود و تردید درباره اقدامات خویش و از طرفی دیگر انتظارات بالای والدین که برای بسیاری از دانش‌آموزان بحران می­آفریند و باعث می‌شود که آن‌ها تنها راه پیشرفت و خوشبختی خود را فقط در تحصیل و کسب نمرات بالا جستجو کنند، منجر به تعیین استانداردهای بالا جهت ارزیابی خویش شده و نرسیدن به یکی از این معیارها را برابر با شکست در زندگی می‌دانند که این باعث کاهش شفقت به‌خود و خوش‌بینی، افسردگی و اضطراب در بین دانش‌آموزان می­گردد. اکثر پژوهش‌های انجام شده بر سازه شفقت به‌خود، تاکنون روی رابطه منفی آن با آسیب‌شناسی روانی متمرکز بوده است. در زمینه متغیرهای تاثیر‌گذار بر خوش‌بینی در طیف دانش‌آموزان، پژوهش منسجمی که به مدل‌سازی منجر شده باشد، انجام نگرفته است. لذا این پژوهش به منظور پاسخ به این خلأ پژوهشی با هدف بررسی رابطه شفقت به‌خود و خوش‌بینی در دانش‌آموزان: نقش واسطه‌ای سازگاری اجتماعی انجام شد. وجود رابطه مثبت هر یک از متغیرها، پیامدی همچون انگیزش و پرورش افکار مثبت خواهد داشت. به علاوه در صورت وجود نقش میانجی‌گری سازگاری اجتماعی، می‌توان از این سازه در تدوین بسته‌های درمانی ترکیبی استفاده کرد. بدین ترتیب در این پژوهش به بررسی این فرضیه‌ها پرداخته شد:

فرضیه اول: شفقت به‌خود پیش‌بینی کننده خوش‌بینی در دانش‌آموزان است.

فرضیه دوم: شفقت به‌خود پیش‌بینی کننده سازگاری اجتماعی در دانش‌آموزان است.

فرضیه سوم: سازگاری اجتماعی پیش‌بینی کننده خوش‌بینی در دانش‌آموزان است.

فرضیه چهارم: سازگاری اجتماعی نقش واسطه‌ای در رابطه بین شفقت به‌خود و خوش‌بینی ایفا می‌کند.

 

 

 

شکل 1. مدل مفهومی پژوهش

روش

روش پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی است که در آن با استفاده از روش مدل‌یابی معادلات ساختاری، روابط بین متغیرهای پژوهش مورد بررسی قرار گرفت. در این پژوهش شفقت به‌خود به عنوان متغیر برون‌زاد، خوش‌بینی به عنوان متغیر درون‌زاد و سازگاری اجتماعی متغیر واسطه‌ای مدل پژوهش هستند. جامعه‌آماری پژوهش حاضر شامل تمامی دانش‌آموزان دختر مقطع اول متوسطه شهرستان اسلامشهر در سال تحصیلی 1401-1400 به تعداد 2000 نفر بود. برای نمونه‌گیری از بین دانش‌آموزان مدارس دخترانه متوسطه که دارای ملاک‌های ورود به مطالعه بودند، بر اساس فرمول کوکران 378 نفر به روش نمونه‌گیری در دسترس برای شرکت در پژوهش انتخاب شدند. ملاک‌های ورود شامل دامنه سنی 13 تا 15 سال، تمایل به شرکت در مطالعه، نداشتن بیماری جسمی و روانی حاد (بنا به گزارش خود آزمودنی) بود. ملاک‌های خروج شامل عدم تمایل به ادامه دادن به پژوهش و عدم تکمیل درست پرسشنامه‌ها بود. لازم به ذکر است به جهت شیوع ویروس کووید-19 و برگزاری کلاس ها به صورت آنلاین و در فضای مجازی، پرسشنامه‌های پژوهش، به صورت آنلاین تحت وب طراحی شد، در ابتدا به منظور رعایت ملاحظات اخلاقی، مختصری در مورد اهداف پژوهش و همچنین محفوظ ماندن اطلاعات شخصی آزمودنی‌ها به آنها توضیحاتی داده شد و با ارسال لینک پرسش‌نامه‌ها در گروه‌های درسی از دانش‌آموزان خواسته شد که به لینک مورد اشاره مراجعه کرده و پرسشنامه را تکمیل نمایند. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها در بخش آمار توصیفی، از شاخص‌های میانگین، انحراف استاندارد و ضریب همبستگی پیرسون و در بخش آمار استنباطی از روش تحلیل مسیر در مدل معادلات ساختاری استفاده شده است. همچنین عملیات تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم افزارهای آماری SPSS-24 و AMOS صورت گرفت.

ابزارهای پژوهش

الف) پرسشنامه شفقت به‌خود نف: این پرسشنامه توسط نف و همکاران در سال 2003 ساخته شد. که شامل 26 گویه و 6 مؤلفه مهربانی با خود، قضاوت نسبت به خود، اشتراکات انسانی، انزوا، بهشیاری یا ذهن‌آگاهی و همانندسازی افراطی در یک طیف لیکرت 5 درجه­ای از کاملاً مخالفم=1 تا کاملاً موافقم= 5 نمره­گذاری می­گردد. دامنه نمرات برای کل مقیاس از 26 تا 130، برای خرده‌ مقیاس‌های مهربانی نسبت به خود و قضاوت خود از 5 تا 25 و برای خرده مقیاس‌های اشتراک انسانی، انزوا، ذهن‌آگاهی و بیش‌همانندسازی از 4 تا 20 می‌باشد. گویه­های 1، 2، 4، 6، 8، 11، 13، 16، 18، 20، 21، 24 و 25 دارای نمره­گذاری معکوس می­باشند. در پژوهش خسروی و همکاران (1392) ضریب آلفا برای نمرة کلی مقیاس 76/0 است. همچنین ضرایب آلفای کرونباخ برای خرده مقیاس‌های مهربانی با خود، قضاوت نسبت به خود، اشتراکات انسانی، انزوا، بهشیاری یا ذهن اگاهی و همانندسازی افراطی به ترتیب 81/0، 79/0، 84/0، 85/0، 80/0 و 83/0 می­باشند. روایی پرسشنامه نیز مطلوب گزارش گردیده است. همچنین در پژوهش نف و همکاران (2011) ضریب آلفا برای نمرة کلی مقیاس 92/0 است، همچنین فرم کوتاه‌مدت دارای روایی بالایی است. در مطالعه حاضر، ضریب آلفای کرونباخ این پرسشنامه 88/0 به‌دست آمد.

ب) پرسشنامه خوش‌بینی پترسون: این پرسشنامه یک ابزار خود گزارشی است که توسط پیترسون و همکاران (۱۹۸۲، به نقل از موحد، ۱۳۸۲) در سال ۱۳۸۲ تهیه و تدوین گردیده و توسط شهنی ییلاق و همکاران (۱۳۸۲) برای اولین بار در ایران به فارسی ترجمه ویراستاری و تعیین اعتبار شده است. این پرسشنامه متشکل از دوازده موقعیت فرضی، شامل شش موقعیت خوب و شش موقعیت بد است که آزمودنی­ها باید خود را در تک تک این موقعیت­ها فرض کرده و سپس به سؤالات مربوط به هر موقعیت پاسخ بدهند این پرسشنامه دارای ۳۵ سؤال است که آزمودنی باید برای هر پاسخ در یک پیوستار از ۱-۷، یک پاسخ را علامت بزند. برای محاسبه نمره کلی این آزمون، ابتدا مجموع کلیه نمره‌های حوادث بد و همچنین مجموع نمره­های حوادث خوب را بر شش تقسیم می‌کنیم که از تفاضل بین این دو نمره، نمره‌ی کلی آزمون بدست می­آید. دامنه نمرات برای کل مقیاس از 35 تا 245 است. برای تعیین روایی این پرسشنامه، پیترسون و همکاران (۱۹۸۲) پاسخ­های آن را با پیش‌بینی‌های افراد از حوادثی که در طی یک سال قبل برای آن‌ها اتفاق افتاده بود، همبسته کردند. ضریب همبستگی بین این دو گروه نمرات در مطالعات مختلف از  متغیر بود. ضریب پایایی این پرسشنامه در پژوهش پیترسون و همکاران (۱۹۸۲، به نقل از موحد، ۱۳۸۲)، بین 44/0، 69/0 متغیر بوده است. شهنی ییلاق و همکاران (۱۳۸۲) ضرایب پایایی این پرسشنامه را به روش‌های آلفای کرونباخ، اسپیرمن براون و گاتمن محاسبه کردند. این ضرایب به ترتیب برابر 75/0، 67/0 و 67/0 بودند که نمایانگر پایایی خوب آزمون می‌باشد. در مطالعه حاضر، ضریب آلفای کرونباخ این پرسشنامه 93/0 به دست آمد.

ج) پرسشنامه سازگاری‌ اجتماعی بل: این مقیاس در سال 1961 توسط پروفسور بل تدوین شد و دارای 5 مؤلفه سازگاری در خانه، سازگاری شغلی، سازگاری تندرستی، سازگاری عاطفی و سازگاری اجتماعی می‌باشد. کل آزمون دارای 32 سؤال می‌باشد. و گزینه‌های آن بله و خیر می‌باشند. که گزینه بله 1 نمره و خیر صفر نمره دارد و دامنه نمرات برای کل مقیاس از 0 تا 32 می‌باشد. بل (1962) ضریب پایایی را برای سازگاری اجتماعی 88% گزارش کرده است. این پرسشنامه توسط بهرامی احسان (1371) بعد از ترجمه و ویرایش بر روی 200 نفر به صورت تصادفی اجرا شد. پایایی این آزمون با روش آلفای کرونباخ محاسبه گردید و ضریب آلفای آن معادل 89% به دست آمد. اعتباریابی این پرسشنامه در ایران به وسیله دکتر علی دلاور، برای جامعه جانبازان ورزشکار ایران استاندارد شده است، همچنین توسط آقا محمدیان شعرباف مورد مطالعه قرار گرفته که به نتایج مشابه سازنده تست دست یافته است (آقامحمدیان شعرباف، 1374). در مطالعه حاضر، ضریب آلفای کرونباخ این پرسشنامه 89/0 به دست آمد.

 

 

 

یافته‌ها

یافته‌های توصیفی مربوط به میانگین و انحراف استاندارد در جدول 1 و ماتریس ضرایب همبستگی متغیرها در جدول 2 گزارش شده است. نتایج پژوهش نشان داد که بین شفقت به‌خود، خوش‌بینی با سازگاری ‌اجتماعی همبستگی معنی‌دار وجود دارد (01/0>P).

                                                  جدول 1. میانگین و انحراف معیار متغیرهای پژوهش

متغیر

میانگین

انحراف‌معیار

واریانس

حداقل

حداکثر

شفقت به‌خود

34/3

63/0

40/0

37/1

00/5

مهربانی با خود

29/3

71/0

51/0

40/1

00/5

قضاوت نسبت به‌خود

58/3

70/0

50/0

40/1

00/5

اشتراکات انسانی

43/3

73/0

53/0

00/1

00/5

انزوا

15/3

84/0

70/0

00/1

00/5

ذهن‌آگاهی

10/3

84/0

71/0

00/1

00/5

همانندسازی افراطی

47/3

64/0

41/0

00/1

00/5

سازگاری ‌اجتماعی

46/3

52/0

27/0

35/1

84/4

خوش‌بینی

45/3

64/0

41/0

00/1

00/5

 

جدول 1 نشان می‌دهد که بیشترین میانگین در خرده مقیاس‌های شفقت به‌خود مربوط به قضاوت نسبت به‌خود 58/3، سازگاری ‌اجتماعی 46/3 و خوش‌بینی 45/3 می‌باشد

جدول 2. ضرایب همبستگی متغیرهای پژوهش

متغیر

مهربانی با خود

قضاوت نسبت به‌خود

اشتراکات انسانی

انزوا

ذهن‌آگاهی

همانندسازی افراطی

سازگاری اجتماعی

خوش‌بینی

مهربانی با خود

86/0

 

 

 

 

 

 

 

قضاوت نسبت به‌خود

70/0

80/0

 

 

 

 

 

 

اشتراکات انسانی

76/0

77/0

78/0

 

 

 

 

 

انزوا

59/0

54/0

66/0

90/0

 

 

 

 

ذهن آگاهی

77/0

72/0

69/0

62/0

80/0

 

 

 

همانندسازی افراطی

60/0

057/0

72/0

71/0

62/0

88/0

 

 

سازگاری اجتماعی

65/0

57/0

64/0

69/0

65/0

69/0

71/0

 

خوش‌بینی

73/0

68/0

71/0

66/0

73/0

81/0

59/0

82/0

 

نتایج جدول 2 نشان می‌دهد که بین شفقت به‌خود، خوش‌بینی با سازگاری ‌اجتماعی همبستگی معنی‌دار وجود دارد (01/0>P).

به منظور بررسی نقش واسطه‌ای سازگاری ‌اجتماعی در رابطه شفقت به‌خود و خوش‌بینی در دانش‌آموزان از روش تحلیل‌مسیر استفاده شد. قبل از تحلیل داده‌ها، برای اطمینان از اینکه داده‌ها مفروضه‌های زیربنایی مدل‌ساختاری را برآورد می‌کنند، به بررسی آنها پرداخته شد.

نتایج آزمون کلموگروف اسمیرنف نیز گویای نرمال بودن توزیع پراکندگی متغیرهای پژوهش بود. هم خطی چندگانه بین متغیرها با استفاده از آماره تحمل و عامل تورم واریانس مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که انعطاف‌پذیری تحمل به دست آمده برای متغیرها بالای 10/0 هستند و نشان دهنده عدم وجود هم‌خطی چندگانه بین متغیرها است و هم چنین مقدار عامل تورم واریانس به دست آمده برای متغیرها کوچکتر از 10/0 بودند که نشان دهنده عدم‌خطی چندگانه بین متغیرها است. جهت آزمودن الگوی پیشنهادی نقش واسطه‌ای سازگاری اجتماعی در رابطه شفقت به‌خود و خوش‌بینی در دانش‌آموزان از روش الگویابی معادلات‌ساختاری استفاده شد. الگوی پیشنهادی این فرضیه بدین صورت است که شفقت به‌خود و خوش‌بینی به عنوان متغیر پیش‌بین و سازگاری ‌اجتماعی به عنوان متغیر میانجی است. پیش از بررسی ضرایب مسیر، برازندگی الگوی اصلی بررسی شد. برازش الگوی پیشنهادی با داده‌ها بر اساس شاخص‌های برازندگی از جمله مجذور خی‌دو به عنوان شاخص برازندگی مطلق در جدول 3 گزارش شده است. هرچه مقدار مجذور خی از صفر بزرگتر باشد، برازندگی مدل کمتر می‌شود. شاخص‌های GFI1، AGFI2 و CFI نیز در جدول 3 گزارش شده است. با توجه به بالا بودن نمونه پژوهش از 200 نفر، از نسبت خی‌دو بر درجه آزادی استفاده شد که مقدار آن برابر 53/1 بود. بر اساس این شاخص عدد حاصل از این نسبت نباید بیش از 3 باشد تا الگو مورد تایید قرار گیرد. با توجه به شاخص‌های ارزیابی برازندگی الگو به ویژه نسبت مقدار خی‌دو به درجه آزادی برابر 31/2، شاخص CFI 90/0، شاخص GFI برابر با 91/0، شاخص AGFI برابر با 95/0 و شاخص RMSEA برابر با 04/0 می‌توان گفت الگو از برازش خوبی برخوردار است.

 

 

 

 

 

جدول 3. شاخص‌های برازش مدل واسطه‌ای سازگاری ‌اجتماعی در رابطه شفقت به‌خود و خوش‌بینی

X2

Df

P

X2/df

RMSEA

GFI

AGFI

IFI

NNFI

NFI

TII

CFI

29/17

11

01/0<P

53/1

04/0

91/0

95/0

84/0

91/0

93/0

91/0

90/0

 

 

شکل 2. الگوی پیشنهادی استاندارد نقش واسطه‌ای سازگاری اجتماعی در رابطه شفقت به‌خود و خوش‌بینی

جدول 4 شاخص‌های اندازه‌گیری اثر مستقیم متغیرها بر یکدیگر را نشان می‌دهد. همچنین بر اساس نتایج حاصل از آزمون مدل پژوهش، اثرات مستقیم، غیر مستقیم و کل به دست آمده برای متغیرهای پژوهش در جدول 4 ارائه شده است.

جدول 4. تحلیل فرضیه‌های متغیر میانجی

شماره فرضیه

فرضیات

مقدار معناداری

P Values

نتیجه آزمون

VAF

نتیجه آزمون

H1

مهربانی با خود←سازگاری اجتماعی← خوش‌بینی

03/2

04/0

تائید

28/0

میانجی جزئی

H2

قضاوت نسبت به خود ←سازگاری اجتماعی← خوش‌بینی

25/1

21/0

رد

H3

اشتراکات انسانی←سازگاری اجتماعی← خوش‌بینی

37/4

00/0

تائید

43/0

میانجی جزئی

H4

انزوا←سازگاری اجتماعی← خوش‌بینی

89/3

00/0

تائید

52/0

میانجی جزئی

H5

ذهن‌آگاهی←سازگاری اجتماعی← خوش‌بینی

11/0

92/0

رد

H6

همانندسازی افراطی←سازگاری اجتماعی← خوش‌بینی

07/3

00/0

تائید

14/0

بدون اثر

 

با توجه به نتایج جدول 4 ضریب مسیر اثر مهربانی با خود، اشتراکات انسانی، انزوا، همانند‌سازی افراطی بر سازگاری ‌اجتماعی معنی‌دار می‌باشد؛ اما اثر قضاوت نسبت به خود و ذهن‌آگاهی بر سازگاری ‌اجتماعی معنی‌دار نمی‌باشد. همچنین ضریب‌مسیر اثر قضاوت نسبت به‌خود، اشتراکات انسانی، انزوا و همانندسازی افراطی بر خوش‌بینی معنی‌دار بوده و اثر ذهن‌آگاهی بر خوش‌بینی معنی‌دار نمی‌باشد.

بحث و نتیجه‌گیری

هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه شفقت به‌خود و خوش‌بینی در دانش‌آموزان: نقش واسطه‌ای سازگاری اجتماعی بود. در ادامه فرضیه‌های مطرح شده به تفکیک مورد بحث قرار گرفته‌اند.

در مورد اولین فرضیه پژوهش مبنی بر پیش‌بینی مستقیم خوش‌بینی توسط شفقت به‌خود یافته‌ها حاکی از آن بود که بین شفقت به‌خود و خوش‌بینی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. این یافته با نتایج مطالعات فارسانی و همکاران (1399)، کوتاک (2021)، استفان (2019) و باساک و کان (2018) همسو است. در تبیین این یافته می‌توان گفت که افرادی که شفقت به‌خود بالایی دارند. با توجه به پذیرش خود و خودانتقادی پایینی که دارند، احساس ارزشمندی می‌کنند. به علاوه افرادی که شفقت به خود بالایی دارند در تجربه وقایع ناخوشایند که متضمن ارزیابی و مقایسه اجتماعی است با در نظر گرفتن اینکه همه انسانها ممکن است خطا کنند و همه انسانها مرتکب اشتباه می‌شوند، احساسات منفی کمتری را تجربه می‌کنند. این موارد سبب می‌شود فرد به‌جای غرق شدن در هیجانات منفی و مقصر دانستن خود و احساس انزوا و تنها بودن به پذیرش آن‌ها و سعی در جبران آن برآید؛ بنابراین دچار انزوا و احساس تنهایی نمی‌شود و خوش‌بینی خود را از دست نمی‌دهد (رضاپور و همکاران، 1397). از طرفی دیگر پژوهش­ها نشان داده­اند که شفقت به خود با متغیرهای مرتبط با سلامت‌روان مانند خوش‌بینی و غیره ارتباط دارد. شفقت به‌خود یکی از روش‌های سازگاری با شرایط استرس‌زای زندگی است (نف، 2011). و باعث می‌شود افراد ترس کمتری از شکست داشته باشند و شایستگی خود را درک و ملاحظه کنند (نف،2010). همچنین افرادی که شفقت به خود بیشتری دارند. از آنجایی که با سخت‌گیری کمتر خود را ارزیابی می‌کنند. وقایع دردناک طول عمر خود را راحت‌تر می‌پذیرند واکنش­های آن‌ها بر اساس عملکرد واقعیشان است. با توجه به این پذیرش بالا در دوران نوجوانی این افراد کمتر دچار افسردگی، احساس تنهایی نشخوار فکری نسبت به گذشته و غیره می‌شوند؛ بنابراین شفقت به خود باعث بروز رفتارهایی در جهت حفظ و ارتقای خوش‌بینی و سلامت‌روان و کاهش احساس تنهایی خواهد شد.

در مورد دومین فرضیه پژوهش مبنی بر پیش‌بینی مستقیم سازگاری اجتماعی بر اساس شفقت به خود نتایج نشان داد که شفقت به خود به طور مثبت و معنی‌داری سازگاری اجتماعی را پیش‌بینی می‌کند. این یافته با مطالعات عرشی (1399)، ذاکری و همکاران (1398)، باتیستا و همکاران (2017) همسو است. در تبیین این یافته می‌توان گفت، از آنجایی که ذهن‌آگاهی بودن در لحظه و پذیرش خود و احساسات خود را بدون قضاوت آموزش می‌دهد، در نتیجه حس خود ارزشمندی آن‌ها افزایش می‌یابد و حالات هیجانی مثبت‌تری را احساس می‌کنند. ذهن آگاهی کمک می‌کند که فرد بیشتر به احساسات و جریان فکری خود تمرکز کند و در واقع ذهن‌آگاهی را می‌توان به‌ عنوان‌ یک شیوه «بودن» یا یک شیوه «فهمیدن» توصیف کرد که مستلزم درک کردن احساسات شخصی است (بائر، 2010). ذهن آگاهی شامل راهبردهای رفتاری، شناختی و فراشناختی ویژه‌ای برای متمرکز کردن فرایند توجه است که به ‌نوبه خود به جلوگیری از مارپیچ فرو کاهنده خلق منفی، فکر منفی و رشد دیدگاه جدید و پدید‌آیی افکار و هیجانات خوشایند، کمک می‌کند و برای داشتن سازگاری اجتماعی لازم است که فرد به جز احساسات خود به احساسات دیگران نیز توجه کند (سگال و همکاران، ۲۰۰۲). زمانی که افراد حس مهربانی را در خود درونی می‌کنند برای تمامی رفتارهای مقابل و متقابلی که نسبت به آن‌ها وجود دارد رویکرد محبت‌آمیز و مهربانانه خواهند داشت. شفقت به‌خود همانند یک سبک تنظیم‌هیجانی مثبت عمل می‌کند و هیجانات و نگرش‌های منفی از جمله انتقام گرفتن را از فرد دور می‌کند؛ در این‌رویکرد هیجانات منفی کاهش پیدا می‌کند و هیجانات مثبت جایگزین خواهد شد. بنابراین بر اساس این خود تنظیمی هیجانی، گذشت فرد افزایش پیدا می‌کند. تبیین دیگر این یافته در افزایش جرأت‌مندی و بازطراحی معیارهای فردی توجیه‌پذیر است. در این زمینه ایرونز و لاد (۲۰۱۷) معتقدند که فرد نسبت به گذشته جرأت‌مندتر شده و می‌تواند چرخه معیوب انتقاد نسبت به خویش و همچنین ترسیم انتظارات سطح بالا از خود را مورد سؤال قرار دهد و با نگاهی جدید و دلسوزانه نسبت به خود؛ معیارهای واقعی و توقعات قابل دستیابی را بازطراحی کند که مستلزم سختی و آزار نباشد و عدم قضاوت فرد نسبت به خود، به آن‌ها کمک می‌کند میان خود و دیگران پیوند احساس کنند و به واسطه‌ این احساس، بر ترس از طرد و عدم سازگاری با شرایط موجود غلبه نمایند.

در مورد سومین فرضیه پژوهش مبنی بر پیش‌بینی مستقیم خوش‌بینی بر اساس سازگاری اجتماعی، نتایج پژوهش حاکی از آن بود که سازگاری اجتماعی به طور مثبت و معنی‌داری خوش‌بینی را پیش بینی می‌کند و سازگاری اجتماعی رابطه مثبت و معنی‌داری با خوش‌بینی دارد. این یافته با نتایج مطالعات کشت‌ورز و اوجی نژاد (1399)، ابراهیم پور (1396)، کوزل و همکاران (2021) همسو است. در تبیین این یافته می‌توان گفت که همچنین از آنجا که بخش عمده‌ای از هیجان‌های منفی که افراد تجربه می‌کنند ناشی از نشخوارهای فکری است که به دنبال تجارب منفی در ذهن‌ها ایجاد می‌شود بنابراین این طرز تفکر منجر به روابط بهتر و سازگاری فرد با جامعه می‌شود و ناتوانی در دست­یابی به حمایت­های عاطفی و اجتماعی بیرونی که اضطراب گسترده­ای را به همراه دارد، به تدریج سبب می‌شود که فرد نسبت به قابلیت‌های خود برای ایجاد روابط اجتماعی مورد نیازش دچار تردید شود، اطمینان لازم برای درگیر شدن در موقعیت‌های اجتماعی را از دست بدهد و قادر به تأمین نیازهای اجتماعی‌اش نباشد. نتیجه چنین وضعیتی فرو رفتن بیشتر در احساس‌های عمیق و ناخوشایند تنهایی است (بشارت و همکاران، 1390). افرادی که خود شفقت‌ورزی بالایی دارند نسبت به افرادی که خود شفقت‌ورزی کمی دارند سلامت روان‌شناختی بیشتری دارند زیرا در آن‌ها درد گریزناپذیر و احساس شکستی که همه افراد تجربه می‌کنند، به ‌وسیله یک سرزنش‌خود بی‌رحمانه، احساس انزوا و همانندسازی افراطی با افکار و هیجان‌ها استمرار نمی‌یابد. این نگرش حمایتگرانه نسبت به خود با بسیاری از پیامدهای روان‌شناختی مثبت مانند انگیزه بیشتر برای حل تعارضات بین‌شخصی، حل مسئله سازنده، شرم کمتر، ترس کمتر از شکست، خود ارزیابی منفی کمتر، افسردگی و اضطراب کمتر و امیدواری بیشتر در ارتباط است؛ بنابراین فرد با خود شفقت‌ورزی بالا به‌جای ناامیدی و گریز از احساس شکست و انزوا در خود، هیجانات مثبت، انگیزه و امید را برای تلاش مجدد در خود پرورش می‌دهد (رستمی و همکاران، 1393). کسانی­که با خود مهربان هستند افرادی شادتر و از سلامت‌روان بالاتری برخوردار خواهند بود. تمایل افراد که با خود مهربان هستند به مردم‌آمیزی، فعال‌بودن، قاطعیت و جرأت‌مندی می‌باشد. سازگاری‌ اجتماعی که با افراد دیگر پیدا می­کنند آن‌ها را قادر می‌سازد تا احساسات منفی خود را تعدیل و شادمانی بیشتری را تجربه نمایند. این افراد در طول روز با افراد بسیاری تعامل می‌کنند، که به نوعی تخلیه هیجانی می‌باشد، طی این فرآیند احساسات ناخوشایند تا حد زیادی از افراد فاصله می‌گیرد و تغییر دیدگاه فرد نسبت به خود باعث غلبه بر یاس و ناامیدی فرد می‌شود و باعث دید مثبت افراد و ایجاد سازگاری فردی و اجتماعی در بین افراد می‌شود (فارسانی و همکاران، 1399).

فرضیه چهارم پژوهش حاضر اینگونه مطرح شد که سازگاری اجتماعی نقش واسطه‌ای در رابطه بین شفقت به‌خود و خوش‌بینی ایفا می‌کند. این فرضیه تایید شد و یافته‌های پژوهش حاضر نشان دادند که شفقت به‌خود می‌تواند از طریق سازگاری اجتماعی خوش‌بینی را پیش‌بینی کند. در تبیین این یافته می‌توان گفت خوش‌بینی یک ویژگی مهم سلامت‌روانی مثبت است که به طور معناداری با خودشفقتی رابطه دارد و از احساس گرمی و ارتباط درونی نشأت می‌گیرد که افراد نسبت به خود دارند. خودشفقتی نیز یک نیروی انسانی مهم است که به عنوان کیفیت مهربـانی، ملایمت، احساس ارتباط درونی و کمک به افراد برای امیدوار بودن در زمان مواجه شدن با دشواری‌های زنـدگی در نظر گرفته می‌شود. همچنین ذهن شفقت ورز با مهارت‌های مقابله‌ای سازگار مرتبط با آن بـه حفظ انتظارات خوش‌بینی دربارة آینده کمک می‌کند (قدم پور و منصوری، 1397). در این زمینه اسمیت و همکاران (2014) نشان دادند نگاه مثبت به آینده مهم‌ترین فایدة خودشفقتی است و شفقت‌ورزی در افزایش خوش‌بینی افراد نسبت به توانایی‌هایشان به هنگام رویارویی با موقعیت‌های چالش‌برانگیز تأثیرگذاراست، شاید به این دلیل که شفقت به‌خود، خودقضاوتی را کاهش می‌دهد و موجب تحلیل ادراک شایستگی می‌شود. سازگاری منجر می‌شود که فرد میان خود و محیط اجتماعی‌اش رابطه سالم برقرار و انگیزه‌های خود را ارضا کند. و سازگاری اجتماعی، فرد را در استفاده از راهبردهای سازش‌یافته در محیط‌های اجتماعی افزایش می‌دهد و منجر به مهار رفتارهای تکانشی و تطبیق رفتار متناسب با هدف های شخصی می‌شود و بدین ترتیب افراد می‌توانند در موقعیت‌های مختلف به صورت انعطاف‌پذیر عمل نموده و با ذهن‌آگاهی، مهربانی با خود، عدم قضاوت، خوش‌بینی را افزایش دهند (فارسانی و همکاران، 1399).

در نهایت، یافته‌های این پژوهش به لحاظ نظری، دانش و اطلاعات را در زمینه شناسایی پیشایندهای خوش‌بینی گسترش می‌دهند که می‌توانند مورد توجه واقع شوند. در مورد کاربرد عملی نیز باید توجه نمود که برای ارتقاء خوش‌بینی باید به آموزش شفقت به‌خود و تقویت سازگاری اجتماعی به طور هم‌زمان پرداخت. پیشنهاد می‌شود، مطالعات بعدی بر روی پسران و با در نظر گرفتن سایر متغیرهای دخیل در خوش‌بینی و شفقت به‌خود صورت گیرد. از محدودیت‌های مطالعه حاضر، می‌توان به این موارد اشاره نمود که پژوهش از نوع همبستگی است، بنابراین در استنباط علی از نتایج پژوهش، باید احتیاط کرد. دوم اینکه این پژوهش فقط دانش‌آموزان مقطع متوسطه اسلامشهر را در بر می‌گیرد در نتیجه باید در تعمیم دادن یافته‌های پژوهش به گروه‌های سنی و دوره‌های تحصیلی دیگر احتیاط کرد.

تضاد منافع: نویسندگان مقاله هیچ‌گونه تعارض منافعی را در گزارش یافته‌های این پژوهش نداشتند.

تشکر و قدردانی: بدین‌وسیله از شرکت‌کنندگان در پژوهش که با سعه صدر همکاری نمودند، تشکر و قدردانی می‌شود.

 

[1]. Bacheem & casei

[2]. Calot & urea

[3]. Effense, Carol, & Bar

[4]. Kour & Soni

[5]. Kumar & Song

[6]. Nef & Garmar

[7]. Voci, Veneziani, & Fuochi

[8]. Gilbert

[9]. Jacobserone, Wilserone, Serulomancrosis, & Chlorine

[10]. Ross, Kominsky, & Harrington

[11]. Imbs, & Majin

[12]. Bouchard, & Carver

[13]. Oriol, Miranda, Bazán, & Benavente

[14]. Kealy, Ben-David, & Cox

[15]. Kutak

[16]. Stephen

[17]. Basak, & Conn

  • آقا محمدیان شعرباف، حمیدرضا. (1374). بررسی اثربخشی دو روش درمانی گروهی با رویکرد تحلیل روانی و شناختی بر افزایش سطح مقوله سازگاری، پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
  • ابراهیم پور، قدسیه. (1396). مقایسه رضایت از زندگی، سازگاری اجتماعی و خوش‌بینی در سالمندان ساکن منزل و سرای سالمندان. روان‌شناسی پیری، 3(3)، 228-219.
  • بشارت، محمدعلی؛ اسدی، محمد مهدی؛ و غلامعلی لواسانی، مسعود. (1395). نقش واسطه‌ای استحکام من در رابطه بین ابعاد کمال‌گرایی و نشانه‌های اضطراب. پژوهش نامه روانشناسی مثبت، 2(4)، 18-1.
  • توکلی، وحید؛ و کریمی، منیره. (1399). اثربخشی آموزش گروهی طرحواره های شناختی بر سازگاری اجتماعی دانش‌آموزان ناسازگار دختر دبیرستانی. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 9(3)، 22-7.
  • خلیلی تجره، روناک؛ و احمدیان، حمزه. (۱۳۹۸). رابطه بین خوش‌بینی و نشاط ذهنی با نقش واسطه‌ای تاب‌آوری در سالمندان. مجله روانشناسی و روانپزشکی شناخت، ۶(۲)، 160-149.
  • خسروی، یدالله؛ صادقی، مجید و یابنده، محمدرضا. (1392).کفایت روانسنجی مقیاس شفقت خود. روش ها و مدل‌های روان‌شناختی، 3(13)، ۵۹-۴۷.
  • دماوندیان، ا؛ گلشنی، ف؛ صفاری نیا، م؛ و باغداساریانس، آ. (1400). مقایسه اثر بخشی درمان مبتنی بر شفقت و رفتاردرمانی دیالکتیک بر پرخاشگری، رفتار های خود آسیب رسان و خود تنظیمی هیجانی نوجوانان بزهکار کانون اصلاح و تربیت شهر تهران.پژوهش های روانشناسی اجتماعی، 11(41)، 58-31.
  • ذاکری، فاطمه؛ صفاریان طوسی، محمدرضا؛ و نجات، حمید. (1398). بررسی نقش تعدیل‌کننده شفقت خود در رابطه ناگویی هیجانی با دل‌زدگی زناشویی در زنان ناسازگار. فصلنامه تعالی مشاوره و روان درمانی، 8(29)، 64-52.
  • رضاپور، یاسر؛ و نصوحی، مینا. (1397). اثربخشی مداخله تلفیقی امید درمانی و درمان مبتنی بر سبک زندگی آدلری بر خودکارآمدی،حس انسجام و شفقت خود در زنان معلول جسمی_حرکتی. فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 9(33)، 185-163.
  • رستمی، مهدی؛ عبدی، منصور؛ و حیدری، حسن. (1393). رابطه انواع بدرفتاری در دوران کودکی با شفقت بر خود و سلامت روانی در افراد متاهل. مجله اصول بهداشت روانی، 16(61)، 73-61.
  • زادافشار، سارا؛ و اکرمی، ناهید. (1399). پیش بینی علایم اختلال شخصیت مرزی بر اساس رابطه والد فرزند و حمایت اجتماعی ادراک شده: نقش میانجی شفقت خود، بخشودگی و عزت نفس. مطالعات زن و خانواده، 8(3)، 204-184.
  • شهنی‌ییلاق، منیجه؛ موحد، احمد؛ و شکرکن‌، حسین‌. (1383). رابطه علی‌ بین‌ نگرشهای‌ مذهبی‌، خوشبینی‌، سلامت‌ روانی و سلامت‌ جسمانی‌ در دانشجویان‌ دانشگاه‌ شهید چمران‌ اهواز. مجله دست آوردهای روان شناختی،11(1)، 34-19.
  • عینی، ساناز؛ عبادی، متینه؛ و ترابی، نغمه. (1399). تدوین مدل اضطراب کرونا در دانشجویان براساس خوش‌بینی و تاب‌آوری: نقش میانجی حمایت‌اجتماعی ادراک شده. ابن سینا، 2۲(۱)، 28-17.
  • عرشی، سارا. (1399). پیش‌بینی سازگاری اجتماعی بر اساس توانایی حل مساله اجتماعی و خود شفقت ورزی در نوجوانان، دومین کنگره تازه یافته ها در حوزه خانواده، بهداشت روان، اختلالات، پیشگیری و آموزش، تهران.
  • فراهانی، الهام؛ و جعفری هرندی، رضا. (1399). پیش‌بینی انعطاف‌پذیری شناختی بر اساس سازگاری اجتماعی و مسئولیت‌پذیری دانشجویان دختر. پژوهش های روانشناسی اجتماعی، 10(40)، 150-135.
  • فارسانی، ذبیح الله؛ صالحی، رضوان و ربیعی، محمد .(1399). بررسی نقش شفقت به خود و سرمایه های روان‌شناختی (امید، تاب‌آوری، خودکارآمدی و خوش‌بینی) در پیش‌بینی افسردگی و اضطراب مرگ در بیماران مبتلا به سرطان. رویش روان‌شناسی، 9(10)، 114-103.
  • فرهادیان، فاطمه؛ و مرادی، اعظم. (1399). سهم سلامت معنوی، خوش‌بینی و بخشش در پیش‌بینی بهزیستی روان‌شناختی دانشجویان دانشگاه. دانش و پژوهش در روان شناسی کاربردی، 21(2)،104-93.
  • قدم پور، عزت اله؛ و منصوری، لیلا. (1397). اثربخشی درمان متمرکز بر شفقت بر افزایش میزان خوش بینی و شفقت به خود دانش آموزان مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر. مطالعات روان‌شناختی، 14(1)، 74-59.
  • کشت‌ورز کندازی، احسان؛ و اوجی‌نژاد، احمدرضا. (1399). نقش واسطه‌ای خوش‌بینی تحصیلی در رابطه بین خودکارآمدی ادراک‌‌شده و سازگاری دانشجویان با دانشگاه. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 12(2)، 109-85.
  • کشاورز افشار، حسین؛ و میرزایی، جواد. (1397). بررسی رابطه سازگاری اجتماعی، هوش هیجانی و راهبردهای انگیزشی با اضطراب تحصیلی دانشجویان. فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 9(34)، 238-211.
  • لسانی، سمانه؛ شاهقلیان، مهناز؛ سرافراز، مهدی رضا؛ و عبداللهی، محمدحسین. (1400). پیش‌بینی نارسیسیزم آسیب‌شناختی بر اساس آسیب‌های دوران کودکی و به واسطۀ نقص در شفقت خود و احساس شرم. فصلنامه علمی پژوهشی علوم روانشناختی،۲۰ (۹۷)، 88-77.
  • معتمدی، فرزانه؛ به پژوه، احمد؛ شکوهی یکتا، محسن؛ افروز، غلامعلی؛ و غباری بناب، باقر. (1400). اثربخشی آموزش هوش هیجانی بر مؤلفه‌های سازگاری اجتماعی دختران نوجوان تک‌والدی با مشکلات هیجانی و رفتاری. دانش و پژوهش در روان شناسی کاربردی، 22(1)، 92-79.
  • محمدی، فهیمه؛ دوکانه ای فرد، فریده؛ و حیدری، حسن. (1398). اثربخشی معنا درمانی بر شفقت بر خود و امید به زندگی در زنان مبتلا به افسردگی. سنجش و پژوهش در مشاوره و روانشناسی، 1(2)، 18-1.
  • موحد، احمد. (۱۳۸۲). رابطه‌ی علی بین نگرشهای مذهبی، خوش‌بینی، سلامت روان و سلامت جسمانی در دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز. پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد روانشناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز.
  • نجاری، مسعود؛ جدیدی، هوشنگ؛ مرادی، امید؛ و کریمی، کیومرث. (1397). تدوین برنامه آموزشی سازگاری اجتماعی و اثربخشی آن بر میزان قلدری دانش آموزان پسر. پژوهش های روانشناسی اجتماعی، 8(29)،58-43.
  • Bachem, R., & Casey, P. (2018). Adjustment disorder: a diagnosis whose time has come. Journal of Affective Disorders, 227, 243-253.
  • Bouchard, LC., Carver, CS., Mens, MG., & Scheier, MF. (2017). Optimism, health, and well-being. Positive psychology: established and emerging issues, 31(1), 112-130.
  • Başak, B., & Can, G., (2018). The relationships between self-compassion, social-connectedness, optimism and psychological resilience among low-income university students. Elementary Education Online, 17(2), 768-785.
  • Bell, H. M. (1962). The adjustment inventory: adult form. Palo Alto: Consulting Psychological Press.
  • Baer, RA. (2010). Self-compassion as a mechanism of change in mindfulness-and acceptance-based treatments. Assessing mindfulness and acceptance processes in clients: Illuminating the theory and practice of change, 2(1),135-153.
  • Batista, M., Cunha, A., Galhardo, M., Couto, I., & Massano, C. (2017). Psychological Adjustment to Lung Cancer: the Role of Self-compassion and Social Support. European Psychiatry, 30(1), 28-31.
  • Çutuk, Z. (2021). Mediating role of optimism in the relationship between self-compassion and subjective wellbeing. Journal of Human Sciences, 18(2), 185-198. doi:10.14687/jhs. v18i2.6139
  • Calvete, E., & Orue, I. (2017). An examination of the structure and stability of early maladaptive schemas by means of the Young Schema Questionnaire-3, European Journal of Psychological Assessment, 29(4), 283–290.
  • Effeney, G., Carroll, A., & Bahr, N. (2018). Self-regulated learning: Key strategies and their sources in a sample of adolescent males. Australian Journal of Educational & Developmental Psychology, (1)4, 52-73.
  • Gilbert, P. (2014). The origins and nature of compassion focused therapy. British Journal of Clinical Psychology, 53(1), 6–41.
  • Imbs, J., Mejean, I. (2015). Elasticity optimism. American economic journal: macroeconomics. 7(3),43-83.
  • Irons, C., & Lad, S. (2017). Using Compassion Focused Therapy to Work with Shame and SelfCriticism in Complex Trauma. Australian Clinical Psychologist, 3(1), 47-54.
  • Jacobson, E. H. K., Wilson, K. G., Solomon Kurz, A., & Kellum, K. K. (2018). Examining self-compassion in romantic relationships. Journal of Contextual Behavioral Science, 8(1), 69–73.
  • Kumar, S., & Singh, J. (2015). Emotional intelligence and adjustment among visually impaired and sighted school students. Asian Journal of Multidimensional Research, 2(8), 69-85.
  • Kour, T., Soni, A. (2018). TO study the adjustment problems of adolescent in relation to emotional intelligence. International Journal of Marketing & Financial Managemet, 6(9), 1-
  • Kozel, E., Sivia, B., Michal, I. (2021). Emotion management of women at risk for premature birth: The association with optimism and social support. Applied Nursing Research, 64(4), 151-158.
  • Kealy, D., Ben-David, S., & Cox, D. W. (2020). Early parental support and meaning in life among young adults: the mediating roles of optimism and identity. Current Psychology, 4(2), 1-8.
  • Neff, K., & Germer, S. (2017). Self-Compassion and Psychological. 371.
  • Neff, K. D., & Germer, C. K. (2013). A pilot study and randomized controlled trial of the mindful self‐compassion program. Journal of Clinical Psychology, 69(1), 28-
  • Neff, K. D., Long, P., Knox, M. C., Davidson, O., Kuchar, A., Costigan, A., & Breines, J. G. (2011). The forest and the trees: Examining the association of self-compassion and its positive and negative components with psychological functioning. Self and Identity, 17(6), 627-645
  • Neff, K. D., Rude, S. S., & Kirkpatrick, K. L. (2010). An examination of self compassion in relation to positive psychological functioning and personality traits. Journal of research in personality, 41(4), 908-916.
  • Oriol, X., Miranda, R., Bazán, C., & Benavente, E. (2020). Distinct routes to understand the relationship between dispositional optimism and life satisfaction: self-control and grit, positive affect, gratitude, and meaning in life. Frontiers in Psychology, 11(2), 1-13.
  • Ross, N. D., Kaminski, P. L., & Herrington, R. (2019). From childhood emotional maltreatment to depressive symptoms in adulthood: the roles of self-compassion and shame. Child abuse & neglect, 92(1), 32-42.
  • Rostami, M., Abdi, M., Heidari, H. (2014). Correlation of childhood maltreatment, self-compassion and mental health in married people. J Fundamentals of Mental Health, 16(61),73-61. DOI: 10.22038/jfmh.2014.2560.
  • Stephen, J. C. (2019). Development of the State Optimism Measure. General Hospital Psychiatry, 58(1), 83-91.
  • Segal, Z. V., Williams, J. M. G., & Teasdale, J. D. (2002). Mindfulness-based cognitive therapy for depression: A new approach to relapse prevention. New York: The Guildford Press.
  • E., Neff, K. D., Alberts, H. & Peters, M. (2014). Meeting suffering with kindness: Effects of a brief self-compassion intervention for female college students. Perspective, Psychiatry Research, 190(1), 72–78.
  • Voci, A., Veneziani, CA., & Fuochi, G. (2019). Relating Mindfulness, Heartfulness, and Psychological Well -Being: The Role of Self-Compassion and Gratitude. Mindfulness, 10(2), 339 -351.