نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری روانشناسی، گروه روان شناسی، دانشکده روانشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
2 استاد گروه روان شناسی، دانشکده روانشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3 دانشیار گروه روان شناسی، دانشکده روانشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
چکیده
مقدمه: جامعه پسندی به عنوان یک خصیصه شخصیتی به ارائه تصویر مطلوب و مورد پسند از خود اشاره دارد. شناخت عوامل پیش بینی کنندة جامعه پسندی، سبب شناخت بهتر عوامل نیرومندساز تعامل های اجتماعی میشود. هدف این پژوهش، پیش بینی جامعه پسندی بر اساس سبک های تبادل اجتماعی و سبک فرزند پروری در دانشجویان بود.
روش: طرح پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان مرکز تحصیلات تکمیلی پیام نور تهران در سال تحصیلی 1399-1400 بود که تعداد 200 نفر از دانشجویان به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه شخصیت جامعه پسند (پنر، 2002)، مقیاس سبکهای تبادل اجتماعی (لیبمن و همکاران، 2011) و پرسشنامه سبکهای فرزند پروری بامریند (1967) استفاده شد. داده ها با استفاده از تحلیل رگرسیون ساده چندگانه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. داده ها در نرم افزار Spss-24 تحلیل شدند.
یافته ها: نتایج نشان دادند که سبک تبادلی انصاف و سرمایه گذاری افراطی و سبک فرزند پروری مقتدرانه میتوانند، جامعه پسندی را با اطمینان پیش بینی نمایند (001/0P≤ ). نتایج ضریب رگرسیونی استاندارد شده نیز نشان داد، انصاف با بتای استاندارد 35/0 بیشترین قدرت پیش بینی را داراست.
نتیجه گیری: با توجه به نتایج پژوهش حاضر میتوان گفت ،سبک فرزند پروری مقتدرانه، سبک های تبادلی انصاف و سرمایه گذاری افراطی میتوانند، جامعه پسند را تبیین و توجیه نمایند و میتوانند، برای شناسایی عوامل زمینه ساز جامعه پسندی بکار برده شود.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Predicting Socialism based on Social Exchange Styles and Parenting Styles in Student
نویسندگان [English]
- Tayebeh Mousabeygi 1
- Soheila Soroushnia 1
- Majid Saffarinia 2
- Alireza Aghayousefi 3
1 Ph.D. student in Psychology, Department of psychology, Faculty of Psychology, Payame Noor University, Tehran, Iran
2 .Professor of Psychology, Department of psychology, Faculty of Psychology, Payame Noor University, Tehran, Iran
3 Associate Professor of Psychology, Department of psychology, Faculty of Psychology, Payame Noor University, Tehran, Iran.
چکیده [English]
Introduction: Socialism as a personality trait refers to presenting a desirable and pleasant image of oneself. Understanding the predictors of socialization leads to a better understanding of the factors that strengthen social interactions. This study aimed to predict Socialism based on social exchange styles and Parenting Styles in students.
Method: The design of the present study was descriptive and correlational. The statistical population included all students of the Graduate Center of Payame Noor University of Tehran In the 2020-2021 academic year. 200 students were selected by Purposive sampling. The Socialism Questionnaire Questionnaire (Penner, 2002), the Social Exchange Styles Scale (Leybman et all, 2011), and Parenting Styles Questionnaire (Baumrind, 1967) were used to collect data. Data were analyzed using multiple regression analysis. Data were analyzed in Spss-24 software.
Results: The results showed that fairness and overinvestment exchange style and Authoritative parenting style can significantly predict Socialism in students (p≤0.001). The results of the standardized regression coefficient also showed that justice with a standard beta of 0.35 has the highest predictive power.
Conclusion: According to the results of the present study, it can be said that fairness and overinvestment exchange style, and Authoritative parenting can explain and justify socialism and can be used to identify the underlying factors of socialization.
کلیدواژه‌ها [English]
- Socialism
- Social Exchange Style
- Parenting Style
- Student
مقدمه
جامعه پسندی به عنوان یک خصیصه شخصیتی به ارائه تصویر مطلوب و مورد پسند از خود اشاره دارد که موجب می شود فرد هنگام سنجش، پاسخ هایی تصنعی و ناسازگار با واقعیت بدهد تا از نظر دیگران ایده آل به نظر برسد (کروون و پروین[1]، 2015؛ به نقل از صفاری نیا، خلیلی و ادب دوست، 1399). جهت گیری جامعه پسندانه نیز به مجموعه ای از نگرش ها، شناخت ها و رفتارهایی اشاره دارد که به گونه ای موفقیت آمیز موجب افزایش و نیرومندشدن تعامل های اجتماعی می شوند (بارتال، رودگرز، ساریا، دِستی و ماسون[2]، 2014). روان شناسان اجتماعی به علائق و انگیزه های افراد برای رفتار جامعه پسندانه توجه ویژه ای داشته اند: جامعه پسندی انتخاب نوع دوستی در برابر خودپسندی است (صفاری نیا، آقایوسفی و ایمانی فر، 1395). برخی از روانشناسان تکاملی معتقدند که تمایلات جامعه پسندانه از جمله نوعدوستی، ذاتی بوده و به طور ژنتیکی توسط یک مکانیسم درونی مشترک بین تمام موجودات انسانی تعیین می شوند(زاسکوندا[3]، 2010).
فرد جامعه پسند تمایل دارد که به دیگران سود برساند و این ً صفت ارتباط مثبت و معناداری با صفات توافق، صداقت و تواضع و فروتنی دارد و معمولا با صفات خودشیفتگی، ماکیاولی و روان پریشی رابطه منفی دارد(ورتاگ و برادکو[4]، 2019). بر اساس مطالعات و پژوهش های انجام شده می توان چهارنوع رفتار اجتماعی مطلوب (رفتارجامعه پسند) را معرفی نمود که عبارتند از: رفتارهای اجتماعی مطلوب نوع دوستانه،رفتارهای اجتماعی مطلوب متابعت آمیز، رفتارهای اجتماعی مطلوب هیجانی ورفتارهای اجتماعی مطلوب جمعی (معتمدی، 1397).
یکی از عواملی که می تواند در شکل گیری ویژگی شخصیتی جامعه پسندی نقش داشته باشد، سبک های تبادل اجتماعی [5]است(مجیدی نیا، 1399). در قالب تبادلات اجتماعی است که افراد جامعه می توانند در قبال پاداش معنوی دریافتی از سوی یکدیگر در تعاملات اجتماعی علاوه بر رفع نیازها به همدلی، هم زبانی و دریافت انرژی های مختلف از سوی یکدیگر دست یابند. در واقع مهارت ارتباطی بالا و سبک تبادل اجتماعی مناسب و کارآمد است که به ایجاد شخصیتی جامعه پسند کمک می کند (صفاری نیا و همکاران، 1399). اصطلاح تبادل اجتماعی برای اشاره به روابط جاری، مبادله ای است که در آن افراد با با سطوح مختلفی از اعتماد یا عدم اعتماد در مورد سودی که بدست خواهند آورد، سرمایه گذاری می کنند(گاربا، بابالولا و گوو[6]، 2018). نظریه های تبادل اجتماعی مفروضه های خود را بر دو اساس استوار می کنند: طبیعت انسان و ماهیت روابط. مفروضه های مربوط به طبیعت انسان معتقدند که موجودات انسانی درصدد کسب پاداش و اجتناب از تنبیه هستند، منطقی اند و معیار مورد استفاده آن ها برای تعیین ارزش یک رابطه با گذشت زمان و در موقعیت های گوناگون تغییر می کند. مفروضه های مربوط به ماهیت روابط معتقدند که روابط دارای وابستگی متقابلند و زندگی مبنی بر روابط یک فرایند است(اسپلمن[7]، 2013).
کارکرد اصلی تبادلات اجتماعی پایه محکمی از عدالت و اعتماد را فراهم می کند(آوانزی، فراکاولی، سارچیلی، یولریچ و وندیک[8]، 2014). در واقع، وقتی رابطه و تبادل اجتماعی رضایتبخش است، احساس می کنیم سرمایه گذاری سوددهی داشته و این سرمایه گذاری تعهد ما را به حفظ رابطه تقویت می کند؛ اما اگر برای رابطه ای که نارضایتی به همراه دارد، سرمایه گذاری زیادی کرده باشیم، خود را در حالت تعارض و تنش ناشی از ناهماهنگی شناختی خواهیم یافت که این سبک های تبادل اجتماعی معیوب نیز می تواند منجر به تخریب روابط بین فردی و نهایتاً کاهش خلق شود (ایلدمن، جنسن و راپاپورت[9]، 2019). در مقابل، سبک تبادل اجتماعی مناسب و مهارت ارتباطی بالا از طریق افزایش توانایی ارتباط سازنده و سالم با همسالان منجر به دریافت حس خوب از تبادلات اجتماعی، تقویت بهداشت روانی و شکل گیری شخصیت جامعه پسند و مورد قبول عرف و اجتماع می گردد(مجیدی نیا، 1399). در همین راستا، مجیدی نیا(1399) در پژوهشی نشان دادند که سبک تبادل اجتماعی مناسب و توانایی دریافت و ارسال پیام ، کنترل عاطفی، بینش جوانان، مهارت های گوش دادن بر شکل گیری رفتار و شخصیت جامعه پسندی نقش دارند. همچنین، صیدی، احمدیان و صفاری نیا(1398) در پژوهشی نشان دادند که تبادلات اجتماعی از طریق گرفتن دیدگاه از دیگران و پیش بینی باورها و تمایلات آنها در زندگی اجتماعی نقش مهمی در جامعه پسندی دارد.
از جمله مهم ترین عوامل در شکل گیری ویژگی های شخصیتی فرزندان، سبک فرزند پروری [10]والدین آن ها می باشد(ذکائی فر و موسی زاده، 1399). در واقع، تعامل بین فرزندان و والدین و چگونگی برقراری ارتباط والدین با فرزندان، از جمله مهمترین و اساسی ترین عوامل در بین عوامل مختلفی است که بر پرورش و رشد ویژگی های شخصیتی مثبت تأثیر می گذارد (کیمبل[11]، 2015). سبک های فرزندپروری را می توان به عنوان مجموعه یا سیستم رفتاری تعریف کرد که تعامل والدین و کودک را در طیف گسترده ای از موقعیت ها توصیف می کند و فضای تعامل مؤثر را ایجاد می کند(اسمتانا[12]، 2017). سنخ شناسی که بامریند[13](1971) ارائه کرده بانفوذترین و گسترده ترین طرح مورد استفاده برای توصیف سبک های فرزندپروری است. بر اساس سنخ شناسی بامریند، فرزند پروری بر اساس دو بعد جداگانه انجام می پذیرد: توقع و گرمی. ترکیب گوناگون دو بعد توقع (شامل معیارهای بالا، الزامات بلوغ و کمال و کنترل) و گرمی (مستلزم محبت، پذیرش، حمایت و حساسیت والدین)، چهار شیوه فرزند
پروری را به وجود می آورند که پژوهش بامریند در مرحله اول بر سه شیوه آن متمرکز شده است: مقتدرانه[14]، سهل گیرانه[15] و مستبدانه[16] (بامریند، 1971؛ به نقل از اسمتانا، 2017). در شیوه مستبدانه یا کنترل شدید، یک نفر رئیس تمام اعضای خانواده بوده، امر و نهی می کند، در همه کارها وارد عمل شده و همه امور تنها به اراده و میل او انجام می گیرد. در شیوه سهل گیر و بی تفاوت، خانواده، به جای محدودیت و نظارت شدید، اختیار و آزادی فراوان برای فرزند قائل می شود. در این خانواده، آزادی مطلق حکم فرماست، آزادی به معنای این که هر کسی، هر کاری خواست می تواند انجام دهد. در شیوه مقتدرانه، دموکراتیک یا آزادمنش که عاقلانه ترین و انسانی ترین راه زندگی بوده رفتار والدین با فرزندان مبتنی بر ضوابط اعتدال و تعامل و صمیمیت اخلاقی است (بامریند، 1978؛ به نقل از بخت آور، 1399).
در بسیاری از شرایط، اتخاذ سبک والدین اقتدارپذیر و انعطاف پذیر، بیشترین تاثیر را برای رشد اجتماعی، شناختی، اخلاقی و عاطفی کودک دارد(ذکائی فرد و موسی زاده، 1399). خانواده هایی که در سبک فرزندپروری منطقی از اصل همکاری و دموکراسی در روابط پیروی می کنند، توانایی بیشتری برای انطباق با تغییرات دارند، الگوهایی از رفتارهای ابراز وجود و اعتماد را به آن ها ارائه می دهند؛ به گفته های کودکان خود گوش می سپارند و گفت و گو و تبادل اجتماعی را در ان ها ترویج می دهند، همچنین روش انضباطی آن ها توام با گرمی، منطق و انعطاف پذیری است که منجر به پیشرفت در مهارت های ارتباطی، افزایش قدرت تبادلات اجتماعی و ایجاد ویژگی های شخصیتی مثبت همچون جامعه پسندی در آن ها می شود(ذکائی فرد و موسی زاده، 1399). در همین راستا ذکائی فرد و موسی زاده(1399) در پژوهشی نشان دادند که سبک های فرزندپروری یکی از پیش بینی کننده های مهم رشدی کودک در حیطه های مختلف اجتماعی و شخصیتی و عاطفی است. همچنین، حسین نژاد و عبداله زاده(1394) در پژوهشی نشان دادند که سبک فرزند پروری والدین در اجتماعی شدن دانش آموزان مدارس راهنمایی و انجام رفتارهای مورد قبول عرف و اجتماع نقش دارند.
جامعه پسندی، متغیری چندعلیتی است که تأثیرات متغیرهایی همچون سبک تبادل اجتماعی و سبک فرزند پروری را بر آن نمی توان نادیده گرفت. شناخت ویژگی های پیش بینی کننده جامعه پسندی سبب شناخت بهتر عوامل نیرومند ساز تعامل های اجتماعی می شود و تعاملات اجتماعی در دانشجویان به نوبه خود زمینه ایجاد انسجام و هماهنگی در جامعه علمی، تعامل دیدگاه ها، ترکیب ایده ها و ایجاد نظریه های جدید، گسترش رویکردهای بین رشته ای و ایجاد رشته های جدید دانش، برقراری روابط بین نهادی در علم و کاربرد نتایج علم در صنعت و فناوری و در نتیجه، تحول ساختاری نهاد علم و بازسازی مداوم نظام های بنیادی دانش را فراهم می آورند. لذا با توجه به اهمیت جامعه پسند بودن قشر دانشجویان به عنوان قشر روشن فکر و آینده ساز مملکت و به دلیل فقر پیشینه پژوهشی و اینکه تابحال پژوهشی در ایران با موضوع پیش بینی جامعه پسندی بر اساس سبک های تبادل اجتماعی و سبک فرزند پروری در دانشجویان انجام نشده است و در این رابطه خلا تحقیقاتی وجود دارد. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف پیش بینی جامعه پسندی بر اساس سبک های تبادل اجتماعی و سبک فرزند پروری در دانشجویان انجام شد.
روش
طرح این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان مرکز تحصیلات تکمیلی پیام نور تهران در سال تحصیلی 1400-1399 بود. گروه نمونه شامل تعداد ۲0۰ نفر (121 دختر و 79 پسر) بود. با توجه به شیوع بیماری کرونا و عدم امکان تکمیل پرسش نامه به صورت حضوری، پرسش نامه ها به صورت آنلاین در اختیار آزمودنی ها قرار گرفت. به این صورکه لینک پرسش نامه در گروه های واتساپی مربوط به دانشگاه قرار گرفت. بدین منظور، ابتدا از طریق پوستر و ارسال کلیپ تصویری و پیام صوتی به منظور تبلیغ در کانال واتساپی دانشگاه، در مورد اهداف پژوهش اطلاعرسانی شد و شماره تماس جهت ثبت نام و شرکت در پژوهش در پوستر قید شد. سپس با در نظر گرفتن معیارهای ورود به پژوهش(دانشجوی تحصیلات تکمیلی مرکز پیام نور تهران بودن، آگاهی از اهداف پژوهش، رضایت برای شرکت در پژوهش، )، تعداد 200 نفر به صورت هدفمند انتخاب شدند و از آنان خواسته شد تا پرسشنامه های پژوهشی را بدون نام و بصورت محرمانه (انفرادی) تکمیل نمایند.. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS-24 و به روش تحلیل رگرسیون چندمتغیره تجزیه و تحلیل شدند. جهت جمع آوری داده ها نیز از پرسش نامه های استفاده شد.
ابزارهای پژوهش
الف) پرسشنامه شخصیت جامعه پسند(PSB): پرسشنامه شخصیت جامعه پسند 30 گویه ای توسط پنر[17] در سال 2002 به عنوان مقیاسی عمومی در روانشناسی اجتماعی برای ارزیابی گرایش های جامعه پسند از منظر صفات شخصیتی طراحی شد (پنر، 2001). نسخه فارسی پرسشنامه شخصیت جامعه پسند توسط صفاری نیا و باجلان (1390) بر روی 850 دانشجوی دانشگاه پیام نور و دانشگاه آزاد اسلامی هنجاریابی شد. این پرسشنامه دارای 7 خرده مقیاس؛ مسئولیت اجتماعی، ارتباط همدلانه، نگاه از منظر دیگران، پریشانی فردی، استدلال اخلاقی دوجانبه، استدلال اخلاقی جهت گیری شده/ دیگران و نوعدوستی خود گزارشی می باشد که دو عامل هم حسی جهت گیری شده دیگران و کمک رسانی را می سنجند. نمره گذاری گویه ها بر اساس مقیاس لیکرت پنج درجه ً ای انجام می شود. بنابراین حداقل و حداکثر نمره کسب شده از این پرسشنامه به ترتیب برابر با 30 و 150 خواهد بود. در پژوهش صفاری نیا و باجلان(1390) پایایی پرسشنامه با استفاده از روش بازآزمایی برای کل پرسشنامه برابر با 98/0 و برای خرده مقیاسهای آن به ترتیب بین 42/0 تا 1 و با استفاده از روش ضریب همسانی درونی برای کل پرسشنامه برابر با 79/0 و برای خرده مقیاسهای آن بین 17/0 تا 74/0 به دست آمد که میزان رضایتبخشی است. همچنین، نتایج پژوهش با استفاده از روایی همزمان پرسشنامه با پرسشنامه شخصیت پنج عاملی حاکی از وجود رابطه مثبت معنی دار بین پرسشنامه شخصیت جامعه پسند و پرسشنامه شخصیت نئو پنج عاملی(46/0=r) بود (صفاری نیا و باجلان، 1390).
ب)پرسشنامه سبک تبادل اجتماعی: پرسش نامه تبادل اجتماعی توسط لیبمن، زوروف و فورنیر[18] (2011) ساخته شد که مشتمل بر 54 گویه و پنج خرده مقیاس پیگیری، انصاف، فردگرایی، منفعت طلبی و سرمایه گذاری افراطی است. گویه ها در طیف پنج درجه ای نمره گذاری می شوند. بنابراین، حداقل و حداکثر نمره برابر با 54 و 270 خواهد بود. پایایی پرسشنامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه برابر با 83/0 به دست آمد که میزان، رضایت بخشی است(لیبمن و همکاران، 2011). همچنین، در مطالعه صفاری نیا(1396) جهت تعیین روایی محتوایی با استفاده از نظر متخصصان حاکی از روایی محتوایی پرسشنامه و نتایج تحلیل عاملی به روش مولفه های اصلی و با چرخش واریماکس موید وجود 5 عامل دارای ارزش ویژه بزرگتر از یک و نیم بود.
ج)پرسشنامه سبک فرزند پروری: پرسشنامه سبک های فرزند پروری توسط بامریند(1967) طراحی و اعتباریابی شد. این پرسشنامه شامل 30 گویه بسته-پاسخ است،که سبک های فرزند پروری سهل گیرانه، مقتدرانه و مستبدانه را می سنجد. که 10 ماده آن به شیوه سهل‌گیر، 10 ماده به شیوه مستبد و 10 ماده دیگر به شیوه مقتدرانه به امر پرورش فرزند مربوط میشود. طیف مورد استفاده در پرسشنامه بر اساس طیف پنج گزینه‌ای لیکرت می‌باشد. میزان پایایی این پرسش نامه با استفاده از روش باز آزمایی به این شرح گزارش شد:81/0برای شیوه ی سهل گیرانه،86/0 برای شیوه ی مستبدانه،78/0برای شیوه ی مقتدرانه در بین مادران و 77/0برای شیوه ی سهل گیرانه،85/0برای شیوه ی مستبدانه و 92/0برای شیوه ی مقتدرانه در بین پدران(بامریند، 1967). ضرایب پایایی سبک های فرزند پروری در پژوهش فخری علی آبادی(1397) برای سبک فرزندپروری سهل گیر(74/0)، سبک فرزند پروری مقتدرانه(71/0) و سبک فرزند پروری مستنبدانه(71/0) بر اساس ضریب آلفای کرونباخ به دست آمد. در انستیتیو روانپزشکی ایران نیز اسفندیاری (1375) فرم اصلی پرسشنامه را ترجمه کرده و اصلاحات لازم را در آن صورت داده است، سپس از ده صاحب نظر در زمینه روانشناسی و روانپزشکی (2 نفر دکترای روانشناسی، یک نفر روانپزشک،2 نفر کارشناسی ارشد روانشناسی،2 نفر دانشجوی دوره کارشناسی ارشد و3 نفر کارشناس روانشناسی) خواسته شده است تا میزان اعتبار هر جمله را با زدن علامت مشخص و نظر اصلاحی خود را نیز بیان کنند و جمله پیشنهادی خود را بیفزایند. نتایج به دست آمده نشان داد که پرسشنامه مذکور دارای روایی صوری است (اسفندیاری، 1375، به نقل از فخری علی آبادی، 1397).
یافتهها
در بررسی خصوصیات جمعیت شناختی گروه نمونه مشخص شد که از میان ۲00 نفر دانشجوی شرکت کننده در این پژوهش، 121 نفر زن و 79 نفر مرد بودند. میانگین و انحراف معیار سن کل گروه نمونه به ترتیب 56/31 و78/۲بود. همچنین 123 نفر آنها مجرد(5/61 درصد) و 77 نفر متاهل(5/38درصد) بودند.
در ادامه اطلاعات توصیفی مربوط به متغیرهای اندازه گیری شد که در جدول 1 آورده شده است.
جدول1. شاخص های توصیفی متغیرهای مورد پژوهش
|
متغیر |
میانگین |
انحراف معیار |
|
مسئولیت اجتماعی |
22/18 |
15/4 |
|
ارتباط همدلانه |
12/9 |
78/1 |
|
نگاه از منظر دیگران |
28/16 |
05/2 |
|
پریشانی فردی |
24/12 |
71/1 |
|
استدلال اخلاقی دوجانبه |
68/14 |
54/2 |
|
استدلال اخلاقی جهت گیری شده/ دیگران |
56/12 |
87/2 |
|
نوعدوستی خود گزارشی |
43/17 |
54/3 |
|
نمره کلی جامعه پسندی |
85/76 |
98/5 |
|
پیگیری |
43/19 |
22/6 |
|
انصاف |
61/35 |
43/8 |
|
فردگرائی |
35/22 |
68/5 |
|
منفعت طلبی |
62/35 |
79/8 |
|
سرمایه گذاری افراطی |
54/14 |
33/4 |
|
سبک فرزند پروری سهل گیرانه |
98/16 |
01/3 |
|
سبک فرزند پروری مقتدرانه |
32/21 |
71/2 |
|
سبک فرزند پروری مستبدانه |
28/12 |
56/3 |
نتایج جدول 1 نشان می دهد که نمره کلی جامعه پسندی(85/76)، پیگیری(43/19)، انصاف(61/35)، فردگرائی(35/22)، منفعت طلبی(62/35)، سرمایه گذاری افراطی(54/14)، سبک فرزند پروری سهل گیرانه(98/16)، سبک فرزند پروری مقتدرانه(32/21)، سبک فرزند پروری مستبدانه(28/12) بود.
جهت بررسی رابطه بین جامعه پسندی با سبک های تبادل اجتماعی و سبک فرزند پروری از ضریب همبستگی پیرسون استفاده گردید که خلاصه نتایج آن در جدول ۲ ارائه شده است.
|
ردیف |
متغیر |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
12 |
13 |
14 |
15 |
16 |
|
1 |
مسئولیت اجتماعی |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
ارتباط همدلانه |
45/0* |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
نگاه از منظر دیگران |
38/0* |
33/0* |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
پریشانی فردی |
41/0-* |
31/0-* |
39/0-* |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
استدلال اخلاقی دوجانبه |
36/0* |
47/0* |
51/0* |
31/0-* |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6 |
استدلال اخلاقی جهت گیری شده/ دیگران |
29/0* |
37/0* |
42/0* |
35/0-* |
53/0* |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7 |
نوعدوستی خود گزارشی |
46/0* |
59/0* |
42/0* |
30/0-* |
37/0* |
36/0* |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
نمره کلی جامعه پسندی |
44/0* |
47/0* |
39/0* |
41/0-* |
49/0* |
33/0* |
58/0* |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9 |
پیگیری |
18/0* |
11/0 |
10/0 |
08/0= |
08/0 |
12/0 |
06/0 |
14/0* |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
10 |
انصاف |
17/0* |
32/0* |
05/0 |
10/0- |
15/0* |
18/0* |
35/0* |
38/0* |
48/0* |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
11 |
فردگرائی |
11/0- |
22/0-* |
06/0- |
10/0 |
09/0- |
05/0- |
18/0-* |
12/0-* |
39/0* |
41/0* |
1 |
|
|
|
|
|
|
12 |
منفعت طلبی |
20/0-* |
31/0-* |
23/0-* |
12/0 |
08/0- |
10/0- |
19/0-* |
13/0-* |
44/0* |
48/0-* |
52/0* |
1 |
|
|
|
|
|
13 |
سرمایه گذاری افراطی |
23/0-* |
11/0- |
10/0- |
28/0* |
08/0- |
10/0- |
31/0* |
27/0-* |
47/0* |
39/0* |
31/0-* |
34/0-* |
1 |
|
|
|
|
14 |
سبک فرزند پروری سهل گیرانه |
24/0-* |
28/0* |
12/0 |
06/0- |
08/0- |
11/0- |
09/0 |
10/0- |
05/0- |
09/0 |
19/0* |
11/0 |
08/0 |
1 |
|
|
|
15 |
سبک فرزند پروری مقتدرانه |
33/0* |
30/0* |
22/0* |
10/0-* |
18/0* |
16/0* |
31/0* |
37/0* |
30/0* |
26/0* |
09/0- |
11/0-* |
12/0- |
42/0-* |
1 |
|
|
16 |
سبک فرزند پروری مستبدانه |
08/0- |
10/0- |
11/0- |
28/0-* |
06/0- |
07/0- |
10/0- |
11/0- |
08/0- |
04/0- |
07/0 |
11/0 |
18/0- |
42/0* |
48/0-* |
1 |
همان طور که جدول ۲ نشان می دهد، پیگیری(14/0=r، 001/0=P)، انصاف(38/0=r، 001/0=P)، فردگرائی(12/0-=r، 001/0=P)، منفعت طلبی(13/0-=r، 001/0=P)، سرمایه گذاری افراطی(27/0-=r، 001/0=P)، سبک فرزند پروری مقتدرانه(37/0=r، 001/0=P) رابطه معناداری با نمره کلی جامعه پسندی دارند.
در ادامه، جهت بررسی قدرت پیش بینی جامعه پسندی توسط سبک های تبادل اجتماعی و سبک های فرزند پروری از روش تحلیل رگرسیون ساده چندگانه استفاده شد. لازم به ذکر است که پیش فرض های رگرسیون شامل استقلال خطاها، هم خطی و توزیع نرمال قبل از تجزیه و تحلیل اطلاعات مورد بررسی قرار گرفت. استقلال خطاها توسط آماره دوربین واتسون[19] بدست آمد و مقدار آن 78/1 و نشان از مستقل بودن خطاها بود.
همچنین هم خطی توسلط آزمون همخطی مشترک[20] بررسی شد که باید مقدار مولفه پراکنش [21] بیشتر از 1/۰ و ارزش VIF کمتر از 1 باشد که در پژوهش حاضر برای متغیر ملاک ارزش تولرانس برابر با 125/1و ارزش VIF برابر با 92/۰بدست آمد. نرمال بودن توزیع نیز توسط آماره کولموگروف اسمیرنوف سنجیده شد و با توجه به معنادار نبودن Z کولموگروف- اسمیرنوف، تمام متغیرها از توزیع بهنجار بودن تبعیت می‌کنند(05/0<P). بنابراین پیش فرض های رگرسیون در پژوهش حاضر مورد تائید بودند. در ادامه نتایج تحلیل داده ها، با استفاده از تحلیل رگرسیون در جدول3 ارائه شده است.
جدول3. نتایج مربوط به ضرایب تاثیر رگرسیونی متغیرهای پیش بین برای متغیر جامعه پسندی
|
متغیر پیش بین |
R |
|
F |
Beta |
T |
P |
|
پیگیری |
42/0 |
22/0 |
38/19 |
10/0 |
97/0 |
075/0 |
|
انصاف |
35/0 |
68/4 |
001/0 |
|||
|
فردگرائی |
086/0- |
94/0- |
086/0 |
|||
|
منفعت طلبی |
09/0- |
95/0- |
08/0 |
|||
|
سرمایه گذاری افراطی |
18/0- |
96/2- |
001/0 |
|||
|
سبک فرزند پروری سهل گیرانه |
05/0- |
79/0- |
092/0 |
|||
|
سبک فرزند پروری مقتدرانه |
26/0 |
59/3 |
001/0 |
|||
|
سبک فرزند پروری مستبدانه |
075/-0 |
86/0- |
07/0 |
|
|
|
|
|
با توجه به جدول فوق مشخص است که متغیرهای پیش بین قادر هستند تا حدود 22 درصد از تغییرات متغیر ملاک را پیش بینی نمایند. نتایج ضریب رگرسیونی استاندارد شده نیز نشان می دهند انصاف با بتای استاندارد 35/0 بیشترین قدرت پیش بینی را داراست. همچنین پیگیری، فردگرائی، منفعت طلبی، سبک فرزند پروری سهل گیرانه و مستبدانه قایلیت پیش بینی متغیر ملاک را نداشتند.
بحث و نتیجهگیری
پژوهش حاضر با هدف پیش بینی جامعه پسندی بر اساس سبک های تبادل اجتماعی و سبک فرزند پروری در دانشجویان انجام شد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد سبک های تبادل اجتماعی و سبک فرزند پروری در کنار هم قادر هستند تا حدود 22 درصد از تغییرات جامعه پسندی را پیش بینی نمایند. این یافته با یافته پژوهش های مجیدی نیا(1399)، ذکائی فرد و موسی زاده(1399)، صیدی و همکاران(1398)، حسین نژاد و عبداله زاده(1394) همخوانی دارد.
نتایج پژوهش حاضر نشان داد که مولفه انصاف قادر به پیش بینی جامعه پسندی می باشد. سبک تبادلی انصاف یکی از ابعاد کلی تفاوت های فردی در سبک های تبادلی است: برقراری پیوند برابر. افرادی که دارای این سبک تعاملی هستند، خصوصیات شخصیتی مانند توافق پذیری بالا را هم نشان می دهند. به عبارتی آنان به عنوان فردی مهربان، همکاری کننده و باملاحظه شناخته می شوند. افراد توافق پذیر، اغلب دیگران را در فضایی مثبت تر درک می کنند (لیبمن و همکاران، 2011). تحقیقات نشان می دهند که آنان احساسات منفی مانند خشم یا مقابله را در رویارویی با دیگران کنترل کرده و وقتی با دیگران تعارض و اختلاف دارند، تلاش بسیاری دارند که رابطه خود را با دیگران حفظ کنند (ایلدمن و همکاران، 2019)، طبیعی است که این شرایط زمینه لازم برای رفتار جامعه پسند را فراهم می کند.
همچنین نتایج نشان دادند که علاوه بر سبک تبادلی انصاف، سبک سرمایه گذاری افراطی نیز می تواند جامعه پسندی را پیش بینی نماید. سرمایه گذاری افراطی به معنی آن است که برقراری رابطه و حفظ آن برای فرد بسیار ارزشمند بوده و فرد حاضر است تا در تعاملات بین فردی بیش از طرف مقابل سرمایه گذاری عملی- هیجانی نماید (لیبمن و همکاران، ۲۰11). هنگامی که توجه به اطرافیان بیش از حد با ارزش درک شود، رضایت و کیفیت ادراک شده، با ثبات درک شده آن فرد یا رابطه تعریف می گردد. بنابراین، با سرمایه گذاری بیش از حد روانی، نوعی دلبستگی به آن موضوع (فرد، رابطه یا موقعیت)پدید آمده و فرد به هر شکلی در صدد حفظ و بقای رابطه است. این حالت ممکن است با تغییراتی همچون کاهش عزت نفس، کاهش اعتماد به نفس، انکار احساسات خود، تغییرات رفتاری در جهت خوشنود کردن دیگران و یا موجب بروز احساس خشم، ناامیدی، و کینه گردد؛ زیرا در بیشتر موارد فرد یا موقعیت آن نقش، قادر به پاسخ گویی و برآوردن انتظارات نیست که این امر ترس از دست دادن رابطه و شکست در سرمایه گذاری فوق را ایجاد نموده و این چرخه معیوب را پیش می برد (مجیدی نیا، 1399). در این شرایط چنین سبک تعاملی ناسالمی به علل مختلفی شکل می گیرد. در واقع، در این حالت فرد از رابطه خود احساس رضایت ندارد، خود را در حالت تعارض و تنش ناشی از ناهماهنگی شناختی می بیند و این سبک تبادل اجتماعی معیوب منجر به تخریب روابط بین فردی و نهایتاً کاهش خلق می شود و اثر منفی بر رفتار جامعه پسندی دارد (ایلدمن و همکاران، 2019).
علاوه بر این نتایج پژوهش حاضر نشان داد سبک فرزندپروری مقتدرانه می تواند جامعه پسندی را پیش بینی نماید. شیوه تربیتی والدین مقتدر که در مورد فرزندان ثابت قدم هستند، الگوهایی از رفتارهای ابراز وجود و اعتماد را به آن ها ارائه می دهند؛ آن ها به گفته های کودکان خود گوش می سپارند، همچنین روش انضباطی آن ها توام با گرمی، منطق و انعطاف پذیری است که به افزایش پیشرفت در ابعاد مختلف یاری می رساند(ذکائی فرد و موسی زاده، 1399). والدین مقتدر در کنش های خود با کودکان دلسوز و صمیمی هستند، والدین مقتدر توقعاتی دارند که با توجه به توانایی های درحال روش فرزندان، معقول است. علاوه بر این، این گونه والدین از درجات بالایی از"گرم بودن" و "پاسخگوبودن" برخوردارند. آنها تلاش می کنند تا در هدایت فرزندان از صمیمیت، احترام، کنترل غیرمستقیم، و انتظارات معقول استفاده نمایند. آنها برای خواسته هایی که از فرزندان خود دارند، از دلایل و توضیحات منطقی استفاده می کنند. بنابراین، دور از ذهن نیست که این شیوه تربیتی والدین بیشترین تاثیر را در رشد مطلوب و با کیفیت در زمان کودکی داشته باشد و منجر به تقویت مهارت های اجتماعی در بزرگسالی و ایجاد شخصیت جامعه پسند شود (حسین نژاد و عبداله زاده، 1394).
در نقطه مقابل، والدین سهل گیر برای کودکان خود محیطی گرم، آزاد و پذیرا بوجود می آورند، اما بر کارها و رفتارهای آنها نظارت و کنترلی ندارند، به آنها بیش از حد آزادی می دهند و خطاهای آنها را نادیده می گیرند (شفیع پور، شیخی ، میزایی و کاظم نژاد لیلی، 1394). والدین مستبد فاقد گرمی و صمیمیت در روابط خود با فرزندانش هستند، انتظار دارند که فرزندان خواسته ها و تقاضاهای آن ها را بدون بحث و بی چون و چرا برآورده کنند. در این خانواده ها به کودکان اجازه ابراز عقیده داده نمی شود و فرصت کمی برای تفکر درباره موقعیت ها و استدلال و تصمیم گیری وجود دارد (بلیاد، مجید آوا و احدی، 1398). واضح است که این دو شیوه فرزند پروری بر رشد کودک اثر منفی دارند و فرزندان این خانواده ها خودپنداره ضعیف، سطوح بالای مشکلات روانی و جسمی و سطح پایین ویژگی های شخصیتی مثبت همچون جامعه پسندی را نشان می دهند.
در مجموع با توجه به نتایج این پژوهش می توان چنین اظهار داشت که سبک فرزند پروری مقتدرانه، سبک های تبادلی انصاف و سرمایه گذاری افراطی می توانند جامعه پسند را تبیین و توجیه نمایند. پیشنهاد می شود پژوهش های آینده روی مفهوم سازی جامعه پسندی و تلاش مجدد برای شناسایی عوامل زمینه ساز این ویژگی شخصیتی تمرکز یابند. پژوهش حاضر مانند اکثر پژوهش هایی که در علوم رفتاری صورت می گیرد با محدودیت هایی همراه بود. ازجمله، نوع مطالعه همبستگی که امکان تبیین روابط علی و معلولی بر اساس آن وجود ندارد و تکیه بر ابزار پرسشنامه که میتوان در تحقیقات آتی از روش‌های کیفی نظیر مصاحبه جهت غنای بیشتر مطالعه بهره برد. اگرچه پژوهش حاضر غیرمداخله ای بود، اما رضایت همه افراد نمونه کسب شدو این اطمینان به آن ها داده شد که پرسشنامه ها بدون نام هستند و داده های پژوهش تنها در اختیار محقق و در جهت انجام پژوهش بوده و در اختیار دیگری قرار داده نخواهد شد. نتایج پژوهش حاضر با منافع هیچ فرد حقیقی یا حقوقی در تعارض نیست و بدون حمایت مالی انجام شده است.
[1]. Cervone & Pervin
[2]. Bartal, Rodgers, Sarria, Decety, Mason
[3]. Zaskonda
[4]. Wertag & Bratko
[5]. social exchange styles
[6].Garba, Babalola & Guo
[7].Spellman
[8].Avanzi, Fraccaroli, Sarchielli, Ullrich & Van Dick
[9].Eidelman, Jensen, Rappaport
[10]. parenting style
[11].Kimble
[12].Smetana
[13].Baumrind
[14]. Authoritative
[15]. Authoritarian
[16]. Indulgent
[17]. Pener
[18]. Leybman, Zuroff, Fournier
[19]. Durbin Watson
[20]. Co-linearity
[21]. tolerance
- بخت آور، م.(1399). بررسی ارتباط بین سبک های فرزند پروری و مؤلفه های جمعیت شناختی والدین با تیپ های شخصیتی فرزندان آنها. فصلنامه علمی پژوهشی علوم روانشناختی، (86)19، 159-169.
- بلیاد، م؛ مجیدآو ح؛ احدی، ح.(1398). مقایسه رشد اجتماعی و شناختی کودکان ۵ تا ۷ ساله بر اساس سبک های فرزندپروری. فصلنامه علمی پژوهشی علوم روانشناختی، (84)18، 2279-2284.
- حسین نژاد، م؛ عبداله زاده، ح.(1394). بررسی نقش سبک فرزند پروری والدین در اجتماعی شدن دانش آموزان مدارس راهنمایی (رویکردی اجتماعی- فرهنگی). تعلیم و تربیت، (122)31، 120-144.
- ذکایی فر، آ؛ موسی زاده، ت. (1399). نقش سبکهای فرزند پروری والدین در پیش‌بینی رشد اجتماعی کودکان پیش‌دبستان 5 و 6 ساله. پژوهش های روانشناسی اجتماعی، (37)10، 87-100.
- شفیع پور، ز؛ شیخی، ع؛ میرزایی، م؛ کاظم نژاد لیلی، ا.(1394). سبک های فرزندپروری و ارتباط آن با مشکلات رفتاری کودکان. پرستاری و مامایی جامع نگر، (76)25، 49-56.
- صفاری نیا، م.(1396). بررسی ویژگی های روانسنجی مقیاس سبک های تبادل اجتماعی درجمعیت ایرانی. مجله مطالعات روانشناسی صنعتی و سازمانی، 4، 18-1.
- صـفاری نیـا، م.، و بـاجلان، ف. (1390). اعتباریـابی و هنجارسـازی پرسشنامة شخصیت جامعـه پسـند. پایـان نامـة کارشناسـی ارشـد روان شناسی عمومی، دانشگاه پیام نور تهران.
- صفاری نیا، م؛ خلیلی، م.(1399). مقایسه سبک های تبادل اجتماعی و جامعه پسندی در میان بیماران مبتلا به سرطان گوارش و قلبی وگروه عادی. نشریه علمی روانشناسی اجتماعی، (55)8، 15-27.
- صفاری نیا، م؛آقایوسفی، ع؛ایمانی فر، ح. (1395). پیش‌بینی‌کننده‌های شخصیتی و خلقی جامعه‌پسندی.مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، (2)5، 255-271.
- صیدی، س؛ احمدیان، ح؛ صفاری نیا، م.(1398). مدل ارتباط دیدگاه گیری اجتماعی و خودکنترلی با شخصیت جامعه پسند با نقش واسطه ای همدلی عاطفی. دوفصلنامه علمی- پژوهشی شناخت اجتماعی، (2)8، 80-90.
- فخری علی آبادی، س.(1397). نقش واسطه ای عزت نفس در رابطه بین سبک های فرزند پروری و بهزیستی روانشناختی در دختران نوجوان. پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی سلامت گرا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد الکترونیک.
- مجیدی نیا، م.(1399). بررسی رابطه میان مهارت های ارتباطی و شخصیت جامعه پسند (مورد مطالعه؛ جوانان ۲۰ تا ۳۵ سال شهر تهران). پایان نامه کارشناسی ارشد رشته علوم ارتباطات اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق.
- معتمدی، ع.(1398). پیش بینی رفتار جامعه پسند در سالمندان بر اساس رابطه با خداوند و ویژگی های جمعیت شناختی. فرهنگ مشاوره و روان درمانی (فرهنگ مشاوره)، (1)10، 41-62.-
- Avanzi, L., Fraccaroli, F., Sarchielli, G., Ullrich, J., & van Dick, R. (2014). Staying or leaving: A combined social identity and social exchange approach to predicting employee turnover intentions. International Journal of Productivity and Performance Management, 63(3), 272–289.
- Baumrind, D. (1971). Current patterns of parental authority. Develop - mental Psychology, 4(1, Pt.2),1–103.
- Ben-Ami Bartal, I., Rodgers, D.A., Bernardez Sarria, M.S., Decety, J., Mason, P. (2014). Pro-social behavior in rats is modulated by social experience. Elife, 3: e01385.
- Eidelman, P., Jensen, A., & Rappaport, L. M. (2019). Social support, negative social exchange, and response to case formulation-based cognitive behavior therapy. Cognitive Behaviour Therapy, 48(2), 146–161.
- Garba, O. A., Babalola, M. T., & Guo, L. (2018). A social exchange perspective on why and when ethical leadership foster customer-oriented citizenship behavior. International Journal of Hospitality Management, 70,1–8.
- Kimble, B.A. (2015). The parenting styles and dimensions Questionnaire: a reconceptualization and validation Oklahoma: Oklahoma State University.
- Leybman, M.J., Zuroff, D.C., Fournier, M.A., Kelly, A.C., Martin, A. (2011). Social Exchange Styles: Measurement, Validation, and Application. European Journal of Personality, 25(3),198-210
- Penner, L.A. (2002) The Causes of Sustained Volunteerism: An Interactionist Pers pective. Journal of Social Issues, 58, 447-468.
- Smetana, J. (2017). Current research on parenting styles, dimensions, and beliefs.
Current Opinion in Psychology, 15, 19-25. - Spellman, F. (2013). The social exchange theory: We all weight out our options. Journal of Personality Assessment, 50, 18-23.
- Wertag, A., & Bratko, D. (2019). In search of the prosocial personality: Personality traits as predictors of prosociality and prosocial behavior. Journal of Individual Differences, 40(1), 55–62.
- Zaskonda, H. (2010). Pro-social traits and tendencies of students of helping professions. Czech Republic: University of South Bohemia, 1-122.
)