نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه جامعه شناسی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

چکیده

مقدمه: امروزه سبک رانندگی مخاطره­آمیز در بین شهروندان به­ویژه قشر جوان یکی از مهمترین دغدغه­های اجتماعی می‌باشد که پیامد آن می­تواند، علاوه بر خود فرد، صدمات جبران­ناپذیری را بر سایر کنشگران اجتماعی وارد سازد و موجب اختلال در نظم و انضباط اجتماعی شود. پژوهش حاضر نیز  با هدف تبیین اجتماعی رانندگی مخاطره­آمیز بر اساس سازه سرمایه اجتماعی به انجام رسیده است.
روش: روش تحقیق پژوهش حاضر پیمایش می­باشد و جامعه آماری نیز، شامل جوانان شهر تبریز به تعداد 579694 نفر می­باشد که از این تعداد، 630 نفر با استفاده از فرمول آماری کوکران و شیوه خوشه­ای چندمرحله­ای به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند، ابزار گردآوری اطلاعات نیز پرسشنامه محقق ساخته می­باشد، همچنین جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزارهای SPSS 22 استفاده شده است.
یافته­ها: ­نتایج تحقیق حاکی از آن است که همبستگی بین تمامی مولفه­های سرمایه اجتماعی با رانندگی پرخطر در سطح معناداری کمتر از 01/0 به تأئید رسید، نوع رابطه نیز منفی و معکوس می­باشد. نتایج تحلیل رگرسیونی نیز نشان داد که متغیرهای حاضر در مدل رگرسیونی توانسته­اند 5/11 درصد از تغییرات متغیر رانندگی مخاطره­آمیز را پیش­بینی نمایند.
نتیجه­گیری: با توجه به رابطه معنادار و نقش مؤثر سرمایه اجتماعی در پیش­بینی رانندگی مخاطره­آمیز در پژوهش حاضر، می­توان اذعان نمود که برخورداری از سرمایه اجتماعی می­تواند در برابر مسایل و آسیب­های اجتماعی به­مراتب رانندگی پرخطر جوانان همچون سپری عمل نماید. از این­رو، بسترسازی جهت بهبود و افزایش سرمایه­اجتماعی جوانان هم در سطح خانواده و هم درسطح جامعه بیش از پیش ضروری به نظر می­رسد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Social Explanation of Risky Driving based on Social Capital Structure

نویسنده [English]

  • Musa Saadati

Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran

چکیده [English]

Introduction: Today, the risky driving style among the citizens, especially the young people, is one of the most important social concerns, the consequence of which, in addition to the individual itself, can cause irreparable damage to other social activists and disturb social discipline. Therefore, the present study was conducted to socially explain risky driving based on the structure of social capital.
Method: The research method is a survey and the statistical population includes all people aged 15-34 years old in Tabriz city with 579694 people. of these, 630 people using the Cochran statistical formula and multi-stage clustering method sample size were selected; the data gathering tool was a researcher-made questionnaire. SPSS-22 software was used to analyze the data.
Results: The results of the research indicate that the correlation between all social capital components including social support, social participation, social awareness, social cohesion, and social trust with risky behaviors at a meaningful level of less than 0.01 was confirmed, the type of relationship negative and inverse. The results of the regression analysis also showed that the variables present in the regression model were able to predict 11.5% of the changes in risky driving.
Conclusion: Considering the significant relationship and the effective role of social capital in predicting risky driving in the present research, it can be admitted that having social capital can act as social protection against social problems such as risky driving of youth. Hence, it is more than necessary to establish a framework for improving the social capital of young people both at the family level and at the community level.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social Capital
  • Risky Driving
  • Youth

مقدمه

رانندگی پرخطر[1] به عنوان الگوهایی از رفتار رانندگی است که رانندگان را در معرض خطر مرگ قرار می­دهد و مربوط به تخلفات قانونی نیز می­باشد. رفتارهای پرخطر رانندگی، دومین علت منجر به مرگ و اولین علت سال­های از دست رفته عمر در اثر مرگ زودرس و ناتوانی قلمداد می­شود. مهارت رانندگی و سبک رانندگی یا به عبارت دیگر عملکرد و رفتار راننده به عنوان دو مولفه اصلی از عوامل انسانی در رانندگی به شمار می­رود (یوسفی، قاسمی ادکان و تقوی گرجی،1391). رفتارهای پرخطر رانندگی یکی از اصلی­ترین عوامل منجر به تصادفات رانندگی است و مطابق آمار 5/43 درصد تصادفات رانندگی در بین رانندگان کم تجربه و جوان رخ می­دهد (یانگ، زانگ، زوو، لوو و لوو[2]،2019). آسیب­های تصادفات جاده­ای از جمله چالش های پایدار بهداشت عمومی در بیشتر مناطق جهان است که شامل خسارات قابل ملاحظه انسانی و اقتصادی است. هر ساله حدود 1.25 میلیون نفر جان خود را از دست می دهند و تقریبا 50 میلیون نفر دیگر مجروح یا معلول می­شوند (مکونن، تسفایه، موگس و گبرمدین[3]،2019). به اعتقاد تیلور[4]، رفتار رانندگی به عنوان محوری ترین اعمال انسانی مؤثر در تصادفات می­باشد. الندر و همکاران[5]، رانندگی را شامل رفتارهایی می دانند که راننده به صورت الگویی برای رانندگی خود انتخاب می کند مانند سرعت، میزان تمرکز و حفظ فاصله استاندارد. این رفتارها شامل دو دسته رفتارهای مثبت و رفتارهای منفی می­شوند. به مجموعه رفتارهای منفی در رانندگی، رانندگی تهاجمی، یا رانندگی پرخطر گفته می شود (یوسفی و همکاران،1391). رانندگی را می توان به عنوان یک رفتار پرخطر[6] به شمار آورد چرا که به طور بالقوه برای سلامت و ایمنی جوانان خطرناک بوده و نسبت به سایرانواع رفتارها، از همان سطح تحمل و پذیرش اجتماعی برخوردار نیست. در مقایسه با بسیاری از انواع دیگر رفتارهای مخاطره آمیز، رانندگی خطرناک به منزله یکی از شایع ترین و قابل قبول ترین راه های اقدام به رفتارهای پرخطر است. با این حال، آن یکی از خطرناک ترین رفتارها در زمان حاضر می باشد که منجر به نتایج بسیار جدی و یا حتی مرگبار می­شود (بونینو [7]، کاتلینو و کیارانو،2005).

 لئون جیمز[8](2000)، معتقد است رانندگی، رفتار پیچیده­ای است که از سه مولفه شناختی، عاطفی و حسی- حرکتی تشکیل می شود که شامل ارزیابی نادرست خطر، رشد نیافتگی اخلاقی و خودمحوری، با ارزش دانستن رقابت، برتری طلبی و قلمرو طلبی در رانندگی، پذیرش اجتماعی خطر کردن و پرخاشگری، بی احترامی و بی طاقتی، خطای ادراکی و لغزش یا کاستی در عملکرد می­باشد (بهروان و بهروان،1390). بر طبق نظر دیری[9]، رانندگی مخاطره­آمیز نتیجه تعامل بین چندین عامل گوناگون می­باشد. یکی از آنها سطح خطری است که فرد آماده می شود آن را بپذیرد. سطح خطر بر اساس عوامل زیر تعیین می شود: شخصیت فرد ( که همان گرایش به هیجان طلبی و سطح پرخاشگری است)، تجربه­های رانندگی (تحصیلات راننده و تجربه تصادفاتی که برای او یا افرادی که می شناسد، رخ داده است)، عوامل محیطی ( مانند وجود دوستانی در خودرو که راننده سعی می کند آنان را تحت تاثیر رفتار خود قرار دهد). عامل دیگر، سطح خطری است که فرد درک کرده است و به میزان شناسایی و ارزیابی راننده از خطرات موجود و صحت ارزیابی راننده از توانایی خود برای کنار آمدن با این خطرات بستگی دارد (هول،1398). در راستای تئوری مذکور، تابمن بن آری و همکاران[10] معتقدند که رانندگی بی پروا و خطرناک به مجموعه ای عظیم از متغیرهای شخصیتی و محیطی بستگی دارد. آنان معتقدند که رانندگان جوان، رانندگی مخاطره آمیز را به مثابه مشکل می بینند ولی توانایی خود را در کنار آمدن با آن بسیار بالا برآورد می کنند و نهایتا، به شکل ناصحیح و غیرمطمئنی عمل می نمایند (تابمن بن آری،میکیولینسر و ایرم[11]،2019 ). جونا[12] نیز بیان می­دارد که کنترل رانندگی جوانان، نظارت والدینی، عدم پذیرش کجروی و نابهنجاری آنان، نظیر مصرف مشروبات الکلی و دروغگویی جزء فاکتورهای مهم در پیش­بینی رانندگی بی­ملاحظه و خطرناک است (جونا،2017).

طبق نگاه آسیب­شناسانه، جراحت­ها، تصادف و مرگ از پیامدهای رانندگی مخاطره­آمیز بوده و به عنوان مسئله­ای اجتناب ناپذیر ناشی از ظهور خودرو پذیرفته شده است. نوجوانان و جوانان به طور خاص، مهمترین قشری می باشند که در معرض رانندگی خطرناک قرار دارند و این موضوع  را می توان با در نظر گرفتن عواملی چون فقدان تجربه، کاهش ظرفیت به رسمیت شناختن و پاسخ مناسب به امور غیرمنتظره توضیح داد. علاوه بر این، این گروه دارای یک سبک رانندگی است که با سرعت بالا، دست کم گرفتن فاصله ترمز مطمئن، عبور خطرناک  و عدم رعایت حق تقدم، (بونینو و همکاران،2005) و حرکات مارپیچ، حرکات نمایشی مانند دور زدن درجا و یا حرکات موتورسیکلت به صورت تک چرخ، مشخص می گردد (حسینی­فر، بخشی مشهدلو، دل­آرا مغانلو و خبیری،1392). با وجود روند کاهشی در میزان مرگ و میر و معلولیت ناشی از تصادفات رانندگی در سال 2006، ایران بالاترین نرخ مرگ و میر این نوع تصادفات را دارا می­باشد (طبیبی،1396). در این راستا، طبق گزارشات پزشکی قانونی استان آذربایجان شرقی در نیمه نخست سال 1396، 438 نفر در حوادث رانندگی در استان کشته شده و تعداد مصدومان حوادث رانندگی مراجعه کننده به ادارات پزشکی قانونی 9 هزار و 21 نفر بوده است (روزنامه جوان،1396).

سرمایه اجتماعی[13] از جمله متغیرهایی که می­تواند رابطه نزدیک و مؤثری با رفتارهای پرخطر و به مراتب رانندگی پرمخاطره داشته باشد. لیدا جی هانیفن[14] (1919)، برای اولین بار سرمایه اجتماعی را مورد بحث قرار داده است، از نظر او، سرمایه­ اجتماعی منابع غیر ملموس (شامل حسن نیت، دوستی، همدردی، مشارکت، تعامل اجتماعی بین افراد) است که در زندگی روزمره برای افراد جامعه بسیار حیاتی است (کمیسیون بهره­وری استرالیا[15]،1387). سرمایه اجتماعی مفهومی است که وجود روابط اجتماعی مناسب در بین کنشگران اجتماعی را توصیف می­نماید که می تواند منجر به منافع متقابل شود (هونگیون، آدوماکو، تووم و آکولجو[16]،2019). سرمایه اجتماعی، شبکه­ای از روابط و پیوندهای مبتنی بر اعتماد اجتماعی بین­فردی و بین‌گروهی و تعاملات افراد بین نهادها، سازمان­ها و گروه­های اجتماعی است که منجر به همبستگی و انسجام اجتماعی و انرژی لازم برای تسهیل کنش­ها در جهت تحقق اهداف فردی و جمعی می­شود. سرمایه اجتماعی می تواند تأثیر حوادث منفی زندگی را کاهش دهد و از بروز آسیب­های اجتماعی جلوگیری نماید (عرب­یارمحمدی و همکاران،1396).

به عقیده پیر بوردیو[17] این نوع سرمایه در صورت ضرورت، منبع حمایتی مهمی است که در موقعیت های مهم اجتماعی، به کار گرفته می­شود (بوردیو،1977). جیمز کلمن[18] معتقد بود سرمایه اجتماعی شکلی از سرمایه است که سیر صعودی داشته و دستیابی به آرمان­های مشخصی که وصول به آنها دشوار می­باشد را فراهم می­سازد. از نظر کلمن، سرمایه اجتماعی موجب می­گردد تا مسیر دستیابی به اهداف معینی سهل­تر شود (کلدی،1384). رابرت پاتنام[19] معتقد است، در تئوری سرمایه اجتماعی، خانواده، دوستان، همکاران، همسایگان، منابع بسیار ارزنده­ای هستند که یک فرد می تواند در بدترین شرایط به آنها متوسل شود (توسلی و موسوی،1384). امروزه ارتباط بین سرمایه اجتماعی[20] و میزان آن در یک جامعه با بسیاری از آسیب­های اجتماعی و رفتارهای مخاطره­آمیز همچون خشونت، خودکشی، اعتیاد به مواد مخدر، رفتارهای پرخطر و ... تائید شده و بر شبکه­های اجتماعی[21]، مشارکت اجتماعی[22]، اعتماد اجتماعی[23]، انسجام اجتماعی[24]، آگاهی اجتماعی[25] به عنوان منابع و مولفه­های حائز اهمیت سرمایه اجتماعی تاکید شده است. نقش مهم سرمایه اجتماعی در زندگی افراد جامعه، به عنوان شیوه حل مسائل اجتماعی قلمداد شده و این سرمایه می­تواند از سوی قشرهای مختلف اجتماعی برای دستیابی به منابع مطلوب به کار گرفته شود و نقش اساسی در افت هزینه فعالیت­ها و موفقیت افراد در دستیابی به مقاصدشان داشته باشد، به­طوری که برخورداری از آن در شکل حمایت­های مادی و معنوی می­تواند در زندگی اجتماعی همچون سپری در کاهش رفتارهای پرخطر و بالتبع آن رانندگی خطرناک عمل نماید (سعادتی،1389). در واقع، جامعه­ای که دچار فقدان سرمایه اجتماعی است با مسائلی چون وجود انواع انحرافات و آسیب­های اجتماعی از جمله جرم و جنایت، خودکشی، طلاق، فروپاشی خانواده، عدم توسعه اقتصادی و سیاسی، افت سرمایه انسانی و کاهش فرهنگ انسجام عمومی مواجه است. مطالعات زیادی در حوزه­های مختلف نشان می­دهد که گروه­ها و جوامعی که از سطوح بالاتر سرمایه اجتماعی برخوردارند، میزان آسیب­های اجتماعی آنان در سطح پایین­تری قرار دارد (اکبری و همکاران،1398).

جسور[26] (2017)، در قالب سه نظام تبیینی شخصیت، محیط و رفتار، نظریه خود را طرح­ریزی کرده است. در تئوری جسور، نظام شخصیت مشتمل بر شناخت اجتماعی، ارزش های فردی، انتظارات، عقاید و نگرش ها می­باشد. نظام محیطی ادراک شده شامل عوامل اجتماعی با واسطه و بی واسطه مانند تاثیر دوستان، خانواده و انتظارات در رابطه با رفتاهای پرخطر از قبیل رانندگی خطرناک است. نظام رفتار نیز شامل ساختارهای رفتار متعارف و رفتار پرخطر که در مخالفت با یکدیگر می­باشند. جسور معتقد است که رفتارهای پرخطر رانندگی از اعتقاد افراد به استقلال از والدین و نفوذ عوامل محیطی ناشی می شود. در مقابل، ساختار رفتارهای معمولی و متعارف شامل رفتارهایی است که به سمت استانداردهای سنتی جامعه از رفتار مناسب گرایش دارند (زامبنگا،کارلو و رافائللی[27]،2016). طبق چهارچوب مفهومی جسور، فاکتورهای مربوط به علت و معلول رفتارهای پرخطر در واقع متعدد و مرتبط به هم می باشند. در این میان، فاکتورهای حمایتی از جمله سرمایه اجتماعی در واقع علت این امرند که برخی از جوانان و نوجوانان با وجود قرار گرفتن در معرض خطر بالا، مرتکب چنین رفتارهایی نمی­شوند یا در دام عواقب منفی رفتارهای پرخطر گرفتار نمی­شوند را توضیح می­دهد (جسور،2018).

عباس­زاده و همکاران (1396)، در مطالعه خود به این نتیجه رسیدند که متغیرهای خودآگاهی، خودانگیزی، مهارت همدلی و خودکنترلی تاثیر معناداری بر رفتارهای پرخطر عمدی رانندگان داشته و متغیرهای مذکور 8/31 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین نموده است. نتایج پژوهش معینی (1393)، نشان داد که بین متغیرهای دلبستگی به خانواده و دوستان، تعهد به هنجارها، مشارکت، باور به اصول اخلاقی، خود-کنترلی، مهارت­های اجتماعی و ارتباطی و رانندگی خطرناک رابطه معناداری وجود دارد. نتایج تحقیق دارایی­زاده (1393)، حاکی از آن است که  همبستگی بین متغیرهای سرمایه اجتماعی (مشارکت غیررسمی، مشارکت اجتماعی رسمی، اعتماد بین شخصی، اعتماد تعمیم­یافته، اعتماد نهادی)، با رانندگی پرخطر معنادار و منفی بوده است. نتایج تحقیق جمالی­نسب (1393) نیز نشان داد که رابطه معناداری بین رفتارهای پرخطر از جمله رانندگی پرخطر و حمایت­های اجتماعی ادراک شده وجود داشته است. طبق یافته­های پژوهش امیرکافی و احمد یوسفی(1392) میزان تخلفات رانندگی جوانان بیش از بزرگسالان بوده و تعداد تخلفات مردان بیش از زنان می­باشد. همچنین انگیزه­های ابزاری و هنجاری افراد بزرگسال در پیروی از قوانین ترافیکی قوی­تر از جوانان و در زنان بیشتر از مردان است و این که آثار بازدارندگی انگیزه­های هنجاری بر روی تخلفات رانندگی بیش از انگیزه­های ابزاری می­باشد.  نتایج تحقیق یوسفی و همکاران (1392)، حاکی از آن است که متغیرهای خشم و پرخاشگری، تحرک­جویی، سلامت روان تاثیر معناداری بر رفتارهای پرخطر رانندگی داشته است. نتایج تحقیق بهروان و بهروان (1390)، نشان داد که متغیرهای قانون­گریزی، سطح سواد، احساس هویت ملی و دینی، نیازهای اجتماعی، سابقه رانندگی، تعداد جریمه تاثیر معناداری را بر رانندگی پرخطر داشته است. نتایج پژوهش صالحی (1389)، حاکی از آن است که همبستگی معناداری بین سرمایه اجتماعی و سبک رانندگی زندگی رفتارهای ترافیکی رانندگان وجود دارد. قسمتی از نتایج پژوهش باقری یزدی (1389)، نشان از همبستگی منفی و معنادار بین ابعاد شناختی و ارتباطی سرمایه اجتماعی با رانندگی پرخطر است.

نتایج مطالعه مکونن و همکاران (2019)، حاکی از آن است که میزان رفتارهای پرخطر رانندگی در بین جوانان شهر باهیردار اتیوپی با میانگین سنی 34، برابر با 4/79 و میزان تصادفات جاده­ای 3/16 درصد بوده است که نشان از متداول بودن این نوع رفتارها در بین جوانان می­باشد.

نتایج پژوهش هیلد[28](2019)، نشان داد که میانگین سرمایه اجتماعی و رفتارهای پرمخاطره بالاتر از حد متوسط برآورد شده است. همچنین همبستگی منفی و معناداری بین سرمایه اجتماعی و بروز برخی از رفتارهای پرخطر از جمله رانندگی مخاطره­آمیز در بین نمونه مورد بررسی وجود داشته است. بخشی از یافته­های تحقیق وزینا و همکاران[29] (2017)، نشان داد که سرمایه اجتماعی تاثیر معناداری بر بروز رفتارهای مخاطره­آمیز جوانان از جمله رانندگی در حال مستی داشته است. نتایج پژوهش پینکستن و لیونز[30] (2017)، حاکی از آن است که بین سرمایه اجتماعی (انسجام اجتماعی و حمایت اجتماعی)، با برخی از مؤلفه­های رفتارهای پرخطر از جمله رانندگی پرخطر، مصرف سیگار، مصرف الکل، مصرف مواد مخدر، همبستگی منفی و معنادار وجود دارد. تام و همکاران[31] (2016)، در پیمایش خود نشان دادند که ارتباط معکوس و معناداری بین سرمایه اجتماعی با رفتارهای مخاطره­آمیز سلامتی در بین نوجوانان وجود دارد، در این راستا، نوجوانانی که از  سرمایه اجتماعی بالایی برخوردار نبودند، بیشتر در معرض خطرات بهداشتی قرار داشتند. طی تحقیق لسلی و همکاران[32] (2016) نتایج حاکی از آن بود که تقریباً نیمی از پاسخگویان (3/46 درصد) حداقل یک بار رانندگی پرخطر  را تجربه کرده بودند. در تحلیل رگرسیونی نیز، متغیر سرمایه اجتماعی تاثیر معناداری در تبیین متغیر مذکور داشته است. نتایج تحقیق لوچ[33]، سوزا، مساس، گومز و آرتالجو (2015)، نشان داد که همبستگی معنادار و معکوسی بین شاخص­های سرمایه اجتماعی (حمایت اجتماعی، مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی، ایمنی جامعه)، با رفتارهای مخاطره­آمیز وجود دارد. یافته­های رایت و فیتزپاتریک[34] (2006) با استناد به نظریه جیمز کلمن، نشان داد که  سرمایه اجتماعی در طول زمان، میزان و تمایل به بزهکاری را کاهش داده و تأثیرات بدرفتاری را تعدیل می­کند و در نهایت احتمال ارتکاب این نوع رفتارها در نتیجه برخورداری از این نوع سرمایه،رو به کاهش می­گذارد (سیمی و همکاران،1396). در یک جمع­بندی کلی می­توان بیان نمود از آنجا که تا به حال پژوهش تجربی چندانی در رابطه با رانندگی پرخطر جوانان کلان شهر تبریز صورت نپذیرفته است، تحقیق حاضر برآن است تا با بررسی این آسیب اجتماعی براساس سازه سرمایه اجتماعی که در دهه­های اخیر از سوی بسیاری از اندیشمندان، به ویژه جامعه­شناسان مورد بحث و بررسی قرار گرفته است، تا حدی به این خلاء پژوهشی مهم بپردازد و این فرضیه را مورد آزمون قرار می­دهد که سرمایه اجتماعی قادر است تغییرات متغیر رانندگی مخاطره­آمیز را تبیین و پیش­بینی نماید.    

 

روش

نوع پژوهش حاضر براساس نحوه گردآوری داده ها پیمایشی است و بر اساس هدف تحقیق، از نوع کاربردی بوده و  از لحاظ میزان ژرفایی جزء تحقیقات پهنانگر بوده و با در نظر گرفتن معیار زمان، مقطعی است، جامعه آماری در این پژوهش، کلیه جوانان 34-15 سال شهر تبریز، به تعداد 579694 نفر می باشد که از این تعداد، 630 نفر از طریق فرمول کوکران به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. شیوه نمونه گیری نیز، از نوع نمونه گیری خوشه­ای چند مرحله­ای می­باشد. به این ترتیب، افراد نمونه به صورت تصادفی از هر منطقه (خوشه) شهرداری و به تفکیک جنسیت و  به تناسب جمعیت در کل جامعه آماری هر منطقه، به صورت تصادفی جهت گردآوری اطلاعات انتخاب شدند (جدول شماره 1).

 

جدول شماره1. تعداد نمونه­های تخصیص یافته به نسبت مناطق شهرداری و به تفکیک جنسیت

جمع کل

تعداد نمونه اختصاصی

کل جمعیت جوانان به تفکیک منطقه و جنسیت

مناطق شهرداری (خوشه­)

90

47

42855

مرد

منطقه 1

43

39681

زن

70

34

31143

مرد

منطقه 2

36

33892

زن

100

51

47109

مرد

منطقه 3

49

45948

زن

120

60

60329

مرد

منطقه 4 

60

59678

زن

40

19

17186

مرد

منطقه 5

21

19128

زن

40

21

19335

مرد

منطقه 6

19

17767

زن

60

29

27453

مرد

منطقه 7

31

29246

زن

15

7

4558

مرد

منطقه 8

8

4654

زن

10

5

70

مرد

منطقه 9

5

56

زن

85

44

41038

مرد

منطقه 10

41

38568

زن

630

 

317

291076

مرد

جمع کل

313

288618

زن

 

ابزارهای پژوهش

الف) پرسشنامه سرمایه اجتماعی: جهت سنجش متغیر سرمایه اجتماعی از پرسشنامه محقق ساخته سعادتی (1396) که مشتمل بر 32 سوال می­باشد، استفاده شده است. سطح سنجش گویه­ها، رتبه­ای بوده و در قالب طیف لیکرت چهارگزینه­ای (خیلی کم = 1، کم = 2، زیاد = 3، خیلی زیاد= 4)، طراحی و تنظیم شده است. اعتبار این ابزار شامل اعتبار محتوایی[35] از نوع اعتبار صوری[36] (نکته نظرات متخصصین و اهل فن) و سازه­ای[37] می باشد. در این میان جهت برآورد اعتبار سازه­ای پرسشنامه از تکنیک تحلیل عاملی[38] استفاده شده است. یافته­ها حاکی از آن است که با توجه به معنی­داری آزمون بارتلت و مقدار آزمون KMO، کفایت نمونه ای جهت انجام تحلیل عاملی در حد مناسبی می باشد. همچنین براساس مقادیر ویژه به دست­آمده، نهایتا، پنج عامل شامل حمایت اجتماعی (5 سوال)، اعتماد اجتماعی (9 گویه)، مشارکت اجتماعی (9 گویه)، آگاهی اجتماعی (5 گویه) و انسجام اجتماعی (4 گویه) برای تقلیل گویه­هایی که برای سنجش شاخص سرمایه اجتماعی تدوین شده بودند، مشخص شد و در مجموع پنج عامل یاد شده، 99/65 درصد از واریانس 32 گویه­ای را که جهت سنجش سرمایه اجتماعی طراحی شده بود، تبیین نموده­اند. ضرایب پایایی به دست آمده برای مولفه­ها و سازه سرمایه اجتماعی نشان از پایایی درونی گویه ها و در حد مناسب و قابل قبولی می­باشد (جدول شماره 2).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول شماره 2.  نتایج و اجزاء تحلیل عاملی اکتشافی و ضرایب پایایی

ٍضریب پایایی کل

ضریب پایایی

هرعامل

آزمون KMO

آزمون بارتلت

کل واریانس تبیین شده

واریانس تبیین شده هر عامل

مقادیر ویژه هر عامل

بار عاملی

گویه ها

مولفه­های سرمایه اجتماعی

P

x2

 

 

 

847/0

 

609/0

 

 

 

 

 

 

 

600/0

 

 

 

 

 

 

 

000/0

 

 

 

 

41/362

 

 

 

 

 

 

 

99/65%

85/11

 

13/2

560/0

میزان حمایت دریافتی از خانواده

حمایت اجتماعی

549/

میزان حمایت دریافتی از بستگان

506/0

میزان حمایت دریافتی از دوستان

865/0

میزان حمایت دریافتی از همسایه ها

932/0

میزان حمایت دریافتی از هم محله­­ای­ها

746/0

82/14

 

 

 

 

66/2

854/0

میزان اعتماد به کارمندان دولتی

اعتماد اجتماعی

 

553/0

میزان اعتماد به نیروی انتظامی

812/0

میزان اعتماد به پزشکان

607/0

میزان اعتماد به وعده و وعیدهای دولتی

681/0

میزان اعتماد به دوستان

719/0

میزان اعتماد به همسایگان

805/0

میزان اعتماد به فامیل و آشنایان

692/0

میزان رک بودن افراد جامعه

 

736/0

634/0

میزان پایندی افراد به قول و قرارهایشان

03/9

 

 

62/1

844/0

میزان مشارکت در انتخابات و رای گیری

مشارکت اجتماعی

582/0

میزان مشارکت در مراسم مذهبی و  عزادار

650/0

میزان مشارکت در تصمیم گیری های محله

511/0

میزان مشارکت در امور خیریه

564/0

میزان زود بازده بودن کار اشتراکی

721/0

میزان اعتقاد به انجام امور به صورت انفرادی

624/0

میزان آزادی عمل در کارهای شراکتی

612/0

میزان علاقمندی به کارهای شراکتی

556/0

میزان ارجحیت کارهای مشارکتی

873/0

15/17

 

24/3

767/0

میزان آگاهی از رویدادهای شهر

آگاهی اجتماعی

795/0

میزان پیگیری اخبار کشور و استان

842/0

میزان آگاهی از آسیب های اجتماعی

814/0

میزان اطلاع از پیامد آسیب های اجتماعی

729/0

میزان آگاهی از  تهدید کننده های سلامت

 

763/0

14/13

 

 

21/2

881/0

میزان کنارآمدن مردم با یکدیگر

انسجام اجتماعی

742/0

میزان صمیمت افراد جامعه

652/0

میزان تفاهم افراد جامعه در امور مختلف

762/0

میزان احساسات مشترک افراد جامعه

 

ب) پرسشنامه رانندگی مخاطره­آمیز: برای سنجش متغیر رانندگی مخاطره­آمیز از پرسشنامه محقق ساخته سعادتی (1396) استفاده شده است.  این متغیر با 5 گویه شامل میزان نبستن کمربند ایمنی هنگام رانندگی، میزان رانندگی با سرعت غیر مجاز، میزان سبقت های غیر مجاز و خطرناک، میزان استفاده از موبایل هنگام رانندگی، میزان کم توجهی به علایم رانندگی مورد سنجش قرار گرفته است. سطح سنجش سوالات، رتبه­ای بوده و در قالب طیف لیکرت چهارگزینه­ای (خیلی کم = 1، کم = 2، زیاد = 3، خیلی زیاد= 4)، طراحی شده است. اعتبار پرسشنامه از نوع اعتبار صوری بوده و ضریب پایایی این متغیر برابر با 822/0 می­باشد که به لحاظ آماری مورد تائید است.

 

یافته­ها

مطابق نتایج پژوهش، 3/50 درصد، پاسخگویان، شامل مردان و 7/49 درصد، آنان را زنان تشکیل می­دهند؛ 5/60 درصد از افراد مورد مطالعه، مجرد، 1/37 درصد متاهل و 7/1 درصد مطلقه و 6/0 درصد همسر فوت شده، می­باشد؛ براساس یافته­ها، 8/9 درصد پاسخگویان شامل دانش­آموزان، 5/52 درصد دانشجویان، 7/5 درصد دارندگان مشاغل آزاد، 3/7 درصد شاغلین بخش دولتی، 6/4 درصد شاغلین بخش خصوصی، 1/4 درصد کارگران، 3/14 درصد افراد خانه دار و 6/1 درصد نیز دارندگان سایر مشاغل است؛ در این میان، بیشتر پاسخگویان (6/34 درصد)، دارای مدرک لیسانس بوده­اند، دارندگان مدرک دیپلم نیز با 6/25 درصد در رتبه بعدی قرار دارند. تحصیلات پدر اکثر پاسخگویان دیپلم (8/30 درصد) و ابتدایی (9/21 درصد) بوده و تحصیلات مادر بیشتر آنان بی­سواد (7/26 درصد)، دیپلم (2/26 درصد) و ابتدایی (8/24 درصد) می­باشد. میانگین سن پاسخگویان مورد بررسی نیز، 56/24 سال بوده است، همچنین اکثریت پاسخگویان (8/39 درصد)، در گروه سنی 24-20 سال قرار داشته است. نتایج آماره­های توصیفی مولفه های سازه سرمایه اجتماعی نشان داد:

 -  میانگین متغیر حمایت اجتماعی با انحراف معیار 02/4، 56/12 برآورد شده است. در این میان حد پایین نمرات 5، حد بالای آن 20 و دامنه تغییرات 15 می­باشد. میزان حمایت اجتماعی 23 درصد پاسخگویان در حد بالا، 1/38 درصد در حد متوسط و 9/38 درصد در حد پایینی بوده است.

- میانگین نمرات اعتماد اجتماعی با انحراف معیار 26/4، 85/22 بوده است، به طوری که حد پایین نمرات 11، حد بالای آن 33 و دامنه تغییرات 22 می­باشد. همچنین، میزان اعتماد اجتماعی 3/21 درصد نمونه مورد مطالعه در حد بالا، 3/61 درصد در حد متوسط و 5/17 درصد در حد پایینی برآورد شده است.

- میانگین متغیر مشارکت اجتماعی 54/22 با انحراف معیار 51/4 می­باشد، در این میان، کرانه پایین نمرات 10، کرانه بالای آن 35 و دامنه تغییرات نیز 25 بوده است، براساس نتایج، میزان مشارکت اجتماعی 5/12 درصد پاسخگویان در حد بالا، 9/68 درصد در حد متوسط و 6/18 درصد نیز در حد پایینی می­باشد.

- میانگین متغیر آگاهی اجتماعی با انحراف معیار 20/3، 74/12 بوده است به طوری که حد پایین نمرات این متغیر 5، حد بالای آن 20 و دامنه تغییرات 15 بوده است. همچنین، میزان آگاهی اجتماعی 1/12 درصد از پاسخگویان در حد بالا، 63 درصد در حد متوسط و 9/24 درصد در حد پایینی قرار دارد.

- میانگین متغیر انسجام اجتماعی با انحراف معیار 35/2، 27/10 گزارش شده است و کرانه پایین نمرات این متغیر 4، کرانه بالا 20 و دامنه تغییرات آن 16 بوده است. همچنین، میزان انسجام اجتماعی 8/7 درصد افراد مورد بررسی در حد بالا، 71 درصد در حد متوسط و 1/21 درصد در حد پایینی برآورد شده است.

- میانگین برآورد شده سازه سرمایه اجتماعی با انحراف معیار 91/9 برابر با 99/80  بوده است، در این میان، کرانه پایین نمرات متغیر مذکور، 44، کرانه بالای آن 109 و دامنه تغییر نمرات 65 بوده است. نتایج توزیع درصدی نیز نشان داد که میزان سرمایه اجتماعی 4/25 درصد پاسخگویان در حد بالا، 5/69 درصد در حد متوسط و 1/5 درصد در حد پایینی می­باشد. میانگین درصدی نیز برای تمامی ابعاد و سرمایه اجتماعی با ماکزیمم 100 و مینیمم 0، بالاتر از حد متوسط برآورد شده است.

-  میانگین نمرات رانندگی خطرناک با انحراف معیار 54/4، برابر با 16/9 بوده است، به طوری که حد پایین نمرات 5، حد بالای آن 20 و دامنه تغییرات 15 می­باشد. همچنین، میزان رانندگی خطرناک 6/10 درصد از نمونه مورد مطالعه در حد زیاد، 23 درصد در حد متوسط و 3/66 درصد در حد کمی برآورد شده است. میانگین درصدی متغیر رانندگی پرخطر با ماکزیمم 100 و مینیمم 0، در حد متوسطی برآورد شده است (جدول شماره 3).

 

 

 

جدول شماره 3.  آماره های توصیفی متغیرهای تحقیق

طبقات

دامنه تغییرات

مینیمم

ماکزیمم

انحراف معیار

 

میانگین درصدی

میانگین

متغیر

پایین

متوسط

بالا

درصد

فراوانی

درصد

فراوانی

درصد

فراوانی

9/38

245

1/38

240

23

145

15

5

20

02/4

8/62

56/12

حمایت اجتماعی

5/17

110

3/61

386

3/21

134

22

11

33

26/4

24/69

85/22

اعتماد اجتماعی

6/18

117

9/68

434

5/12

79

25

10

35

51/4

4/64

54/22

مشارکت اجتماعی

9/24

157

63

397

1/12

76

15

5

20

20/3

7/63

74/12

آگاهی اجتماعی

1/21

133

71

447

8/7

49

12

4

16

35/2

18/64

27/10

انسجام اجتماعی

1/5

32

5/69

438

4/25

160

65

44

109

91/9

30/74

99/80

سازه سرمایه اجتماعی

3/66

418

23

145

6/10

67

15

5

20

54/4

8/45

16/9

رانندگی مخاطره­آمیز

 

جهت سنجش همبستگی بین متغیرهای سرمایه اجتماعی و رانندگی مخاطره­آمیز از ضریب همبستگی r پیرسون استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که رابطه خطی بین ابعاد پنج­گانه آن سرمایه اجتماعی (حمایت اجتماعی، مشارکت اجتماعی، آگاهی اجتماعی، انسجام اجتماعی و اعتماد اجتماعی) با متغیر وابسته رانندگی مخاطره­آمیز  با اطمینان 99 درصد و در سطح معناداری کوچکتر از 01/0 به تایید رسید، رابطه خطی سازه سرمایه اجتماعی نیز با متغیر وابسته با اطمینان 95 درصد و خطای کمتر از 05/0  به لحاظ آماری معنادار می­باشد. نوع تمامی روابط مذکور نیز منفی و معکوس می­باشد، به این معنی که با افزایش سرمایه اجتماعی، میزان سبک رانندگی مخاطره­آمیز در بین جوانان مورد مطالعه رو به کاهش می­یابد، همچنین، با کاهش این سرمایه، میزان رانندگی پرخطر در بین جوانان افزایش می­یابد (جدول شماره 4).

 

جدول شماره 4.  آزمون همبستگی بین متغیر سرمایه اجتماعی و رانندگی مخاطره­آمیز

سرمایه اجتماعی

رانندگی مخاطره­آمیز

حمایت اجتماعی

مشارکت اجتماعی

آگاهی اجتماعی

انسجام اجتماعی

اعتماد اجتماعی

سرمایه اجتماعی

ضریب

148/-**

195/-**

129/-**

122/-**

126/-**

089/-*

sig

000/0

000/0

001/0

002/0

001/0

026/0

**:  معنی داری در سطح 01/     *: معنی داری  در سطح 05/       ***: عدم معنی داری

در پژوهش حاضر جهت سنجش تاثیر متغیرهای مستقل بر متغیر رانندگی مخاطره­آمیز­ از تحلیل رگرسیونی چند متغیره استفاده شده است. نتایج تحلیل نشان داد که:

-  از جمله مفاهیم اساسی در تجزیه رگرسیونی، خطی بودن رابطه بین متغیرهای مستقل و وابسته بوده که در تحقیق حاضر بر اساس جدول آنالیز واریانس (P-Value= 000/0  و 31/19 F=)، این موضوع محقق شده است و نشان می دهد که مدل رگرسیونی از برازش مناسبی برخوردار است و مجموعه متغیرهای مستقل قادرند به خوبی تغییرات متغیر رانندگی پرخطر را تبیین نمایند. همچنین برقرار بودن استقلال خطاها (تفاوت بین مقادیر واقعی و مقادیر پیش بینی شده توسط معادله رگرسیون) پیش فرض دیگر برای دستور تحلیل رگرسیونی خطی می­باشد که این امر هم با توجه به مقدار آماره دوربین واتسون بدست آمده ( بین 5/1 و 5/2)  محقق شده است؛ منظور این­که میزان دوربین واتسون به دست­آمده در مدل حاضر، نشان دهنده این است که باقی مانده ها، مستقل از هم می­باشند و فرض عدم وجود همبستگی بین خطاها رد نمی­شود. پیش فرض عدم هم خطی متغیرهای مستقل نیز، (به این معنی که هیچ یک از متغیرهای مستقل نباید رابطه خطی با همدیگر داشته باشند یعنی بین متغیرهای مستقل نباید همبستگی بالایی وجود داشته باشد تا سهم هر یک از آنان در پیش بینی و تبیین متغیر وابسته مخدوش نشود)، با توجه به مقادیر شاخص تولرانس[39] (نزدیک به عدد یک) و شاخص تورم واریانس[40] (کوچک تر از عدد دو)، به تائید رسیده است. 

- متغیرهای پیش­بین حاضر در مدل رگرسیونی، شامل متغیرهای انسجام اجتماعی، جنسیت، حمایت اجتماعی، اعتماد اجتماعی،  مشارکت اجتماعی و آگاهی اجتماعی به ترتیب بیشترین تاثیر را بر متغیر رانندگی مخاطره­آمیز داشته است، همچنین، تاثیر متغیرهای مذکور، بر متغیر رانندگی پرخطر به لحاظ آماری معنادار بوده  و نوع تاثیر نیز منفی و معکوس می­باشد. متغیر سن نیز تاثیر معناداری بر متغیر وابسته نداشته است. مطابق ضریب تبیین اصلاح شده، متغیرهای باقی مانده در مدل رگرسیونی 5/11 درصد از تغییرات متغیر وابسته رانندگی پرخطر را پیش­بینی نموده­اند (جدول شماره 5).

 

جدول شماره 5.  آماره های تحلیل رگرسیونی چند متغیره رانندگی مخاطره­آمیز

متغیر

ضریب

(Beta)

آمارۀ t

P-Value

بررسی هم خطی

تولرانس

شاخص تورم واریانس

انسجام اجتماعی

265/-

76/5-

000/0

 

875/

 

19/1

جنسیت

245/-

22/5-

000/0

917/

 

09/1

حمایت اجتماعی

118/-

27/2-

023/0

 

846/

 

54/1

اعتماد اجتماعی

108/-

14/2-

032/0

 

887/

 

29/1

مشارکت اجتماعی

103/-

08/2-

042/0

874/

 

21/1

آگاهی اجتماعی

100/-

99/1-

048/0

868/0

 

15/1

سن

010/-

244/-

807/0

858/0

 

16/1

کل مدل رگرسیونی

آمارۀ F

P-Value

آمارۀ دوربین- واتسون

ضریب تعیین و ضریب تعیین تعدیل شده

31/19

000/0

79/1

R= 508/0

R Square= 124/0

Adjusted R Square= 115/0

 

بحث و نتیجه­گیری

رانندگی مخاطره­آمیز از سوی قشر جوان که به عنوان نیروی اساسی برای توسعه و جامعه سالم محسوب می­شوند، نه تنها صدمات و خسارات جبران­ناپذیری را می­تواند بر فرد وارد سازد، بلکه به مراتب خانواده و جامعه نیز از پیامدهای این رفتار پرخطر مصون نخواهد ماند. در این راستا، تحقیق حاضر نیز با هدف تبیین اجتماعی رابطه بین سرمایه اجتماعی و رانندگی مخاطره­آمیز در بین جوانان شهر تبریز به انجام رسیده است.

براساس نتایج آزمون همبستگی رابطه خطی بین متغیر سرمایه اجتماعی و مؤلفه­های مربوطه با رانندگی پرمخاطره به لحاظ آماری معنی­دار بوده و نوع رابطه نیز منفی و معکوس می­باشد. همچنین نتایج تحلیل رگرسیونی چندمتغیره، متغیرهای پیش­بین مدل رگرسیونی 5/11 درصد از تغییرات متغیر رانندگی مخاطره­آمیز را تبیین نموده­اند. نتیجه مذکور، همسو با بخشی از نتایج تحقیقات معینی (1393)، دارایی­زاده (1393)، جمالی­نسب (1393)، امیرکافی و احمد یوسفی(1392)، یوسفی و همکاران (1392)، بهروان و بهروان (1390)، صالحی (1389)، باقری یزدی (1389)، مکونن و همکاران (2019)، هیلد (2019)، وزنیا و همکاران (2017)، پینکستن و لیونز (2017)، لسلی و همکاران (2016)، تام و همکاران (2016)، لوچ و همکاران (2015)، رایت و فیتزپاتریک (2006)، می­باشد.

 مطابق نظر بوردیو سرمایه اجتماعی، دسترسی افراد به فرصت­ها، اطلاعات، منابع مادی و موقعیت اجتماعی ناشی از روابط و کنش­های موجود در گروه ها و شبکه های اجتماعی است. ایجاد موقعیت ها و برقراری روابط صحیح و طرق خاصی که افراد در کنش های متقابل به کار می گیرند، همگی تجلی سرمایه اجتماعی است و دسترسی به سرمایه اجتماعی برای بیشتر مردم به میزان های بیشتر سایر سرمایه ها ارتباط دارد که آن ها را در کسب آگاهی و روابط مشترک بیشتر کمک می­کند؛ براساس نظریه بوردیو می­توان اذعان نمود که منابع، حمایت­ها و آگاهی­های که کنشگران به واسطه عضویت و مشارکت در شبکه­های اجتماعی به دست می­آورند، می­تواند در داشتن عادت­واره­های[41] (شیوه­های رفتاری درونی­شده) نابهنجار و سوق دادن آنان به سمت و سوی رانندگی مخاطره­آمیز نقش اساسی داشته باشد. با توجه به دیدگاه کلمن می توان نتیجه گرفت که هر چه افراد، خانواده و به مراتب جامعه، از سرمایه اجتماعی بیشتری برخوردار باشد، نتیجه آن سیر صعودی سبک زندگی سالم­خواهد بود و جوامعی که سرمایه اجتماعی پایین دارند، برعکس جامعه اول، درگیر با مسائل اجتماعی زیادی بوده و بروز رانندگی پرخطر در چنین ساختاری اجتناب­ناپذیر خواهد بود؛ همچنین، پاتنام بر این عقیده می­باشد که سرمایه اجتماعی به­عنوان مکانیسمی جهت کنترل و کاهش رفتارهای انحرافی و پرخطر عمل می­نماید که افراد می­توانند در مواقع ضروری و نیاز از آن به نحو احسن استفاده نمایند. بدین سان، سرمایه مذکور می­تواند، نقش چشمگیری در میزان رانندگی مخاطره­آمیز داشته باشد و با توجه به دیدگاه نظری پاتنام، می­توان گفت، در صورت برخورداری از این نوع رانندگی پرمخاطره در بین جوانان روند کاهشی خواهد داشت.

به نظر گیدنز، اعتماد اجتماعی عاملی اساسی در احساس آرامش جسمانی و روانی و در نهایت امنیت اجتماعی و داشتن سبک زندگی سالم و کم­خطر محسوب می­شود؛ به عقیده فوکویاما نیز اعتماد به عنوان مانع و حفاظی در برابر  آسیب­های اجتماعی عمل می­نماید؛ همچنین، کاکس شرط اساسی برای یک جامعه سالم را اعتماد اجتماعی متقابل بین اعضاء و بین مردم و مسئولان می­داند و بر آن است که در نتیجه تبلور اعتماد در سطوح مختلف، سرمایه اجتماعی افزایش یافته و مشکلات و انحرافات اجتماعی کاهش می یابد. براساس نظریه وی می­توان بیان نمود که سطح پایین اعتماد موجب رفتارهای ضد اجتماعی و پرمخاطره همچون رانندگی خطرناک می­شود. تئوری پردازان حوزه حمایت اجتماعی معتقدند که افراد با عضویت در شبکه­های اجتماعی، حمایت های متنوعی را می­توانند دریافت نماید که خدمات و اطلاعاتی را برای فراهم می سازند و  فرد در صورت بروز مشکلات و مسایل ناگوار به نحو مطلوبی می­تواند از این نوع حمایت­ها برخوردار شود؛ همچنین مشارکت اجتماعی  از دیگر مولفه­های اساسی سرمایه اجتماعی به عنوان یک نظام کارکردی در سطوح کلان، میانی و خرد با کارکردهای افزایش ثبات اجتماعی، تقویت روحیه همبستگی و کاهش تعارضات گروهی، از بین بردن فرهنگ حاشیه نشینی و شکوفایی استعدادها و بروز خلاقیت، بسط ارزش­های دموکاتیک، سهیم شدن در منابع قدرت و تقویت روحیه مسئولیت­پذیری همراه بوده و نهایتا مانعی بر سر راه بروز آسیب­ها و رفتارهای مخاطره­آمیز از جمله رانندگی پرخطر می­باشد. از طرفی، در صورت نهادینه شدن انسجام اجتماعی ارزش­های مشترک در جامعه بسط می­یابد، چرا که باورها و ارزش­های مشترک، بسیاری از الگوهای کنش ناسازگار را در بر می­گیرند و هر مسیر کنش منتخب را می­توان با توسل به باورداشت های مشترک معتبر دانست و یک چنین توسلی، احساسی از حقانیت را در اجتماع نسبت به کنش های مختلف به وجود می­آورد. تصور احساس حقانیت از کنش دیگران به جهت اتکا به باورهای مشترک منبع وحدت و انسجام اجتماعی در عین تنوع اجتماعی می باشد. این امر کنش اجتماعی را تسهیل نموده و از بروز تضاد و آسیب­های اجتماعی به­ویژه رانندگی پرخطر ممانعت می­نماید و این از جمله مهمترین ایده­های سرمایه اجتماعی است؛ آگاهی اجتماعی به عنوان یکی دیگر از مولفه­های مورد بحث سرمایه اجتماعی، مؤثرترین ثروت و سرمایه هر ملتی است که برخلاف ثروت­های دیگر از بین نمی­رود و هر چه مصرف شود، قوی­تر و کامل­تر می­شود. جایی که افراد از ماهیت مسائل اجتماعی آگاه نمی­شوند، یا از راه حل­های آن بی خبرند، فرصت­های مشارکت اجتماعی و حس قوی اجتماعی یا ذخیره سرمایه­ اجتماعی هم پایین خواهد بود که پیامد آن می­تواند به شکل آسیب­های اجتماعی نظیر رانندگی پرمخاطره ظهور یابد. باتوجه به موارد مذکور، می­توان اذعان نمود محتوای نظریات مورد بحث نیز در راستای تائید نتایج پژوهش حاضر می­باشد.

تحقیق حاضر علاوه بر محدودیت­های نهادی و سازمانی جهت اخذ مجوز اجرای پرسشنامه در سطح شهر تبریز، با عدم تمایل شهروندان برای همکاری نیز مواجه بود که این امر با صرف هزینه زمانی تا حدی رفع گردید. کلام آخر این که، با توجه به رابطه معنادار و نقش مؤثر سرمایه اجتماعی در تبیین رانندگی پرمخاطره در بین جوانان در این پژوهش، موارد ذیل جهت ایجاد بسترهای اجتماعی لازم و برداشتن گام های مؤثر در راستای کاهش این رفتار پرمخاطره پیشنهاد می­شود: تقویت پشتوانه نظام خانوادگی و سنت­های حمایت­گر از جوانان؛ پیوند بین جوانان با سمن­ها با هدف ارتقاء بنیه اجتماعی و فرهنگی جوانان؛ افزایش پذیرش اجتماعی در بین نهادهای دولتی مبتنی بر جوان محوری؛ برقراری بسترهای مشارکت­زای نیروهای جوان در امور اجتماعی؛ ایجاد تشکل­های اجتماعی با هدف جامعه­پذیری جوانان و سوق دادن آنها به سوی نظام­های جمع­گرایانه؛ بازآفرینی اعتماد در بین جوانان از سوی نهادها و ارگان های مدنی؛ پرهیز مسئولین نهادهای مختلف از دادن وعده و وعید­های دروغین و بی­اساس که باعث ایجاد و تقویت حس بی­اعتمادی در بین اقشار مختلف جامعه به ویژه قشر جوان می­شود، چرا که این خود می­تواند ریشه بروز بسیاری از آسیب­های جتماعی از جمله رانندگی پرخطر می­باشد.



[1]. Risky Driving

[2]. Yang, Zhang, Zhu, Luo & Luo  

[3]. Mekonnen, Tesfaye, Moges & Gebremedin

[4]. Taylor

[5]. Lander  

[6]. Risky behavior

[7]. Bonino

[8]. Leon James

[9]. Deery

[10]. Taubman- Ben-Ari & et al

[11]. Taubman. Ben. Ari, Mikulincer & Iram  

[12]. Jonah

[13]. Social Capital

7. Lyda J. Hanifan

8. Australian Productivity Commission

[16]. Hongyun, Adomako, Twum & Akolgo

[17]. Pierre Bourdieu

10. James Coleman

2. Robert Putnam

3. Social Capital

[21]. Social Networks

[22]. Social Participation

[23]. Social Trust

[24]. Social Cohesion

[25]. Social Consciousness

[26]. Jessor

[27]. Zamboanga,  Carlo  &Raffaelli 

[28]. Hilde

[29]. Vézina & et al

[30]. Pinxten & Lievens

[31]. Tome

3. Leslie et al

[33]. Lochl

[34]. Wrirht & Fitzpatrick

[35]. Face Validity  

[36]. Content Validity

8. Construct Validity

[38]. Factor Analysis

[39].Tolerance

[40].Variance Inflation Factor

[41]. Habitus

-          اکبری، بهمن؛ فرگت، آزاده؛ علی­خواه ساناز؛ مجیدی، ملیناز. (1398). نقش سرمایه اجتماعی و روان­شناختی در پیش­بینی صمیمیت زناشویی زوجین، فصلنامه پژوهش­های روان­شناسی اجتماعی، شماره سی­و­سوم، صص: 114-95.  
-          امیرکافی، مهدی؛ احمد یوسفی، کوروش. (1392). بررسی رابطه عوامل جمعیت­شناختی با تخلفات رانندگی، فصلنامه مطالعات پژوهشی راهور، سال دوم، شماره 7، صص: 117-81.
-          باقری یزدی، هانیه السادات. (1389). بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و ابعاد آن با خطرپذیری در دانشجویان خوابگاهی دانشگاه علامه طباطبایی تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد مشاوره مدرسه، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی.
-     بهروان، حسین؛ بهروان، ندا. (1390). با عنوان «علل جامعه­شناختی رانندگی پرخطر در مشهد»، فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعی، 142-109.
-          تونکیس، فران. (1389). اعتماد، سرمایه اجتماعی و اقتصاد، مجموعه مقالات اعتماد و سرمایه اجتماعی، زیر نظر: تونکیس، فران، همس، لزلی، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
-          جمالی­نسب، امین. (1393). بررسی میزان شیوع رفتارهای پرخطر و ارتباط آن با حمایت های اجتماعی ادراک شده در شهر یاسوج در سال1393، پایان­نامه کارشناسی ارشد مشاوره توانبخشی، دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، گروه مشاوره.
-          حسینی­فر، جعفر؛ بخشی مشهدلو، محمد؛ دل آرا مغانلو، صلاح؛ خبیری، حسین. (1392). هیجان خواهی و رفتارهای پرخطر، اردبیل: انتشارات نگین سبلان.
-          دارایی­زاده، علی. (1393). بررسی جامعه­شناختی اثرات عوامل ساختاری و سرمایه­ای بر سبک زندگی ناسالم در بین جوانان شهر دلفان، پایان­نامه کارشناسی ارشد جامعه­شناسی، دانشگاه مازندران، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، گروه علوم اجتماعی.
-          رحمانی، مریم. (1394). تاثیر روابط اجتماعی بر بروز رفتارهای پرخطر در بین دانش آموزان مقطع متوسطه شهر بجنورد، پایان نامه دکتری جامعه شناسی گرایش مسایل اجتماعی ایران، دانشگاه اصفهان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه علوم اجتماعی.
-          روزنامه سیاسی – اجتماعی و فرهنگی صبح ایران، ویژه­نامه روزنامه جوان آذربایجان شرقی. (1396). شماره 5214، صص: 1-4.
-          سعادتی، موسی. (1389). بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی، همسرآزاری و سلامت روانی در بین زنان متاهل شهر تبریز، پایان نامه کارشناسی ارشد پژوهش علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی.
-          سعادتی، موسی. (1396). تبیین جامعه­شناختی عوامل مؤثر بر بروز رفتارهای پرخطر (مورد مطالعه: جوانان 34-15 سال شهر تبریز)، رساله دکتری جامعه­شناسی بررسی مسائل اجتماعی ایران، دانشگاه کاشان، دانشکده علوم انسانی، گروه جامعه­شناسی.
-          سیمی، زهرا؛ آقایوسفی،علیرضا؛ مخلوق، محسن؛ محمدی، مهدیه. (1396). نقش سرمایه اجتماعی و شاخص­های سلامت اجتماعی در پیش­بینی نگرش به بزهکاری فرزندان، فصلنامه پژوهش­های روانشناسی اجتماعی، دوره 7، شماره 25، صص: 38-23.
-          صالحی، ذاکر. (1389). مطالعه سبک زندگی رفتارهای ترافیکی رانندگان درون شهری تبریز و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن، پایان نامه کارشناسی ارشد جامعه­شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، گروه علوم اجتماعی.
-          طبیبی، زهرا. (1396). اثر اعتیاد بر رفتارهای پرخطر رانندگی و ایمنی ترافیک، فصلنامه پژوهش­های کاربردی روانشناختی، سال هشتم، شماره 3، صص: 105-89.
-     عباس­زاده، محمد؛ علیزاده اقدم، محمدباقر؛ پریزاد بنام، شیدا. (1396). مطالعۀ تأثیر هوش هیجانی بر رفتارهای پرخطر عمدی رانندگان، فصلنامه پژوهشهایراهبردیامنیتونظماجتماعی، سال ششم، شماره پیاپی 17، صص: 16-1.
-          عرب­یارمحمدی، فاطمه؛ الهی، طاهره. (1396). سرمایه اجتماعی و گرایش به فرار از خانه دختران دبیرستانی نقش واسطه­ای خوش­بینی و امیدواری، فصلنامه پژوهش­های روان­شناسی اجتماعی، شماره 27، صص: 121-101. 
-          کمیسیون بهره­وری استرالیا. (1387). سرمایه­ اجتماعی و تاثیر آن بر سیاستگذاری عمومی، ترجمه­: نصیری، مرتضی، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
-          گیدنز، آنتونی. (1391). تجدد و تشخص: جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، ترجمه­: موفقیان، ناصر، تهران: نشر نی.
-          معینی، مهدی. (1393). بررسی جامعه­­شناختی مهارت­های اجتماعی و ارتباطی مؤثر بر بازدارندگی رفتارهای پرخطر جوانان (مطالعه موردی شهر شیراز)، پایان­نامه دکتری جامعه­شناسی، دانشگاه شیراز، دانشکده­ اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، گروه علوم اجتماعی.
-          یوسفی، علی؛ قاسمی ادکان، فاطمه؛ تقوی گرجی، حسین. (1391). تحلیل چندگانه رفتارهای پرخطر رانندگی در کلان شهر مشهد، فصلنامه جغرافیا و مخاطرات محیطی، سال اول، شماره چهارم، صص:78 -65.
-          هول، گراهام (1398)، روانشناسی رانندگی، ترجمه­ مهدی ملائی، تهران: انتشارات دانشگاه علوم انتظامی.
- Bonino, S., Cattelino, E., Ciairano, S. (2005). Adolescents and Risk: Behavior, Functions and Protective Factors. New York: Springer Publications.
- Bourdieu, P. (1977). Culture Reproduction and Social Reproduction, New York: Oxford University Press.
- Hilde, A. (2019). The impact of social and emotional isolation on risk behaviors among women injection drug users in Portland, Dissertation of Master of Public Health, Department of Public Health & Preventive Medicine and the Oregon Health & Science University, School of Medicine.
- Hongyun, T., Adomako, K, W., Twum, F, A., Akolgo, I, G. (2019). Effect of social capital on firm performance: the role of entrepreneurial orientation and dynamic capability, International Review of Management and Marketing, 9(4), 63-73.
- Jessor, R. (2018). New perspectives on adolescent risk behavior. Cambridge University Press.
- Jessor, R., Jessor, S. L. (2017). Problem behavior and psychosocial development: a longitudinal study of youth. New York: Academic Press.
- Jonah, B. A. (2017). Sensation seeking and risky driving: A review and synthesis of the literature. Accident Analysis and Prevention, 29(5), 651-665.
- Leslie, L, K., James, S., Monn, A., Kauten, M, C., Zhang, J., Aarons G., (2016). Health-Risk Behaviors in Young Adolescents in the Child Welfare System. Journal of Adolescent Health, 47(1), 26-34.
- Loch, M, R., Souza, R, K, T, D., Mesas, A, E., Gomez, S, M., Artalejo, F, R. (2015). Relationship between social capital indicators and lifestyle in Brazilian adults, Cadernos de Saúde Pública, Rio de Janeiro, 31(8), 1636-1647.
- Mekonnen, T, H., Tesfaye, Y, A., Moges, H, G., Gebremedin, R, B. (2019). Factors associated with risky driving behaviors for road traffic crashes among professional car drivers in Bahirdar city, northwest Ethiopia, 2016: a cross-sectional study, Environ Health and Preventive Medicine, 24(17). 
- Pinxten, W., Lievens, J. (2017). The importance of economic, social and cultural capital in understanding health inequalities: using a Bourdieu based approach in research on physical and mental health perceptions, Journal of Sociology of Health & Illness, 52(9), 1-15.
- Taubman. Ben. Ari, O., Mikulincer. M., Iram, A. (2019). A multi- factorical farmrwork for understanding reckless driving appraisal indaicators and perceived environmental determinants. Journal of Transportation Research, 22(7), 333-349.
- Tome, G., Matos, M, G, D., Camacho, I., Celeste Simoes, C., Gomes, P. (2016). Impact of Alienation on Portuguese Adolescents’ Well-being, Journal of Psychology & Psychotherapy, 6(5), 1-9.
- Vezina, J., Herbert, m., Poulin, F. (2017). Histoty of family violence childhood behavior problems and adolescent high risk behavior as pridicator of girls repeated pettebs of dating victimization in two developmental periods, Journal of Violence Against Women, 21(4), 435-459.
- Yang, L., Zhang, X., Zhu, X., Luo, Y., Luo, Y. (2019). Research on risky driving behavior of novice drivers, Journal of Sustainability, (11), 5556.
- Zamboanga, B., Carlo, G., Raffaelli, M. (2016). Problem Behavior Theory: An Examination of the Behavior Structure System in Latino and non-Latino College Students, Revista Interamericana de Psicología/Interamerican Journal of Psychology, 58(2), 253-262