نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه روانشناسی، دانشگاه پیام نور ،جوانرود، ایران
2 مسئول مرکز مشاوره دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان
3 دانشگاه علامه طباطبایی تهران
4 دکترای جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران/ مدرس دانشگاه تربیت معلم بجنورد
چکیده
هدف: جهتگیری جامعه پسندانه از متغیرهای مهم دوره نوجوانی است که میتواند نقش قابلتوجهی در کاهش مشکلات اجتماعی و افزایش سلامت جامعه داشته باشد. پژوهش حاضر به تعیین نقش احساس برخورداری از حقوق شهروندی و ابعاد سرمایههای اجتماعی در جهتگیری جامعه پسندانه دانش‌آموزان می پردازد.
روش: به این منظور نمونهای شامل 360 دانش‌آموز دختر و پسر متوسطه دوم کرمانشاه بوسیلهی پرسشنامه احساس برخورداری از حقوق شهروندی (سام آرام و برزگر، 1395)، پرسشنامه جهتگیری جامعه پسندانه (پنر و همکاران، 2008) و پرسشنامه سرمایه اجتماعی اونیکس و بولن (2000) مورد ارزیابی قرار گرفتند. جهت تجزیه‌وتحلیل دادهها از روش تحلیل رگرسیون استفاده شد.
یافته‌ها: نتایج حاصل نشان داد که احساس برخورداری از حقوق شهروندی (ابعاد حقوق اجتماعی، فرهنگی و مدنی) در مجموع 20 درصد و سرمایههای اجتماعی (ابعاد پیشگامی در فعالیت‌های اجتماعی، ارتباط تحصیلی/کاری، ارتباط با دوستان و ارزش زندگی) نیز در مجموع 5/27 درصد از واریانس جهتگیری جامعه پسندانه را در جهت مثبت پیش‌بینی میکنند (05/0P<).
نتیجهگیری: این نتایج نشاندهندة اثرات مثبت سازههای احساس برخورداری از حقوق شهروندی و سرمایههای اجتماعی در جهتگیری جامعه پسندانه دانش‌آموزان است، بنابراین سازههای مذکور نیازمند توجه بیشتری از سوی مسئولین و برنامهریزان کشوری و خصوصاً آموزش‌وپرورش هستند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Investigating the Role of Feelings of Security in Possessing Citizenship Rights and Dimensions of Social Capital on Students' Prosaically Behavior Orientation
نویسندگان [English]
- reza faraji 1
- mojtaba ranjbari 2
- Ayoub Moradi 3
- Mohammad Amiri 4
1 Department of psychology. Payam noor University.Javanrood,Iran
2 Head of Hormozgan University of Medical Sciences Counseling Center
3 Allame Tabatabaii Tehran university
4 PhD in Demography, University of Tehran / Teacher, Tarbiat Moallem University, Bojnourd
چکیده [English]
Introduction: prosaically behavior orientation is a very important issue among adolescents and also has a significant effect on reducing adolescents'' social problems. The purpose of the present research was to study the effect of possessing citizenship rights and dimensions of social capital on prosaically behavior orientation of students.
Methods: The population of the present research included 360 male and female students of Kermanshah; they were evaluated by questionnaire of possessing citizenship rights (Sam Aram & Barzegar, 2016), and prosaically behavior orientation inventory (Pinner et al., 2008), and social capital questionnaire of Onyx and Bolen (2000). Regression analysis was used in order to analyze data.
Findings: the results of the present research showed that possessing citizenship rights (social, cultural, and civil rights), and social capital (dimensions of pioneering in social activities, academic/work relationship, relationship with friends and the value of life) respectively predict 20 and 27.5 percent of prosocial behavior orientation variance positively (p<0.05).
Conclusion: the results show positive effects, citizenship rights possession, and social capital in prosaically behavior orientation; it also requires more attention from education officials.
کلیدواژه‌ها [English]
- Feelings of Security Possessing Citizenship Rights
- Dimensions of Social Capital
- Prosaically Behavior Orientation
دانش‌آموزان از جمله اقشار آسیبپذیر جامعه هستند که آینده‌سازان فردا بوده و در سن حساس نوجوانی ممکن است به آسیب‌های اجتماعی و روانشناختی دچار گردند. باید اشاره کرد که رفتارهای جامعه پسند[1] در این سن به علت خطرپذیر بودن، حساس نبودن نسبت به خطر و هیجان خواهی بسیار مهم است (کرادچفلید، برانت، فانک، گیب، خلیل[2] و همکاران، 2019). رفتارهای جامعه پسندانه به مطلوب‌ترین کیفیت‌های رفتاری بشردوستانه اشاره دارد که با اخلاقیات و هنجارهای اجتماعی تناسب دارد. رفتار جامعه پسندانه به رفتارهایی اشاره دارد که ممکن است هیچ سودی برای فرد نداشته باشد و این اعمال به دیگران سود می‌رساند و به‌صورت کلی این رفتارها رفاه دیگران را مدنظر دارد (بین[3]، 2019). قابل‌ذکر است که این رفتارها در مقابل رفتارهای پرخاشگرانه، مغرضانه، سودجویانه تلقی می‌شود (ریان و کانل[4]، 2001). پژوهشگران عوامل بیرونی مانند بافت جامعه، خانواده، جامعه‌پذیری و هم عوامل درونی مانند ویژگی‌های شناختی-هیجانی (کلارک، داهلن و نیکلسون[5]، 2015)، همدلی (کیم، یو و ناکس[6]، 2019) ویژگی‌های اجتماعی و جامعه‌پذیری (مستر، کارلو، سامپر، مالوندا و مستر[7]، 2019) را در رفتارهای جامعه پسندانه مهم دانسته‌اند.
احساس‌های درونی و بیرونی افراد بر میزان رفتارهای جامعه پسندانه نقش دارد (کیم، یو و ناکس، 2019) که در میان بین احساس برخورداری از حقوق شهروندی[8] میتواند مهم باشد. شهروندی در هر جامعه‌ای شرط اولیه مردم‌سالاری است (سام آرا و برزگر پاریزی، 1395). در بحث شهروندی احساس برخورداری از حقوق شهروندی یکی از جنبه‌های مهم شهروندی است که نقش بسیار مهمی در تحکیم و تقویت بنیانهای اجتماعی هر جامعه‌ای دارد. سوریا و پیترسون[9] (2019) اشاره‌کرده‌اند که در مدارس استرالیا بر روی همدلی اجتماعی و احساس برخورداری از حقوق شهروندی تأکید میگردد و به دانش‌آموزان حقوقشان آموزش داده می‌شود و در جامعه مدنی و مردم ارانه این حقوق برآورده میگردد، همچنین اشاره شده است که احساس برخورداری از حقوق شهروندی بر احساس اعتماد و شادی اجتماعی دانش‌آموزان تأثیر دارد. محققین اشاره کردند که احساس برخورداری از حقوق شهروندی بر مؤلفه‌های شناختی و هیجانی دانش‌آموزان و دانشجویان نقش دارد (گفن و سامچ[10]، 2019). برداشت ما از حقوق شهروندی بر رفتارهای ضداجتماعی تأثیر دارد (اسپیرو، 2019). رفتار شهروندان و نحوه و میزان مشارکت آنها در امور اجتماعی از متغیرها و مسائل بنیادین در گسترش سرمایههای اجتماعی و به دنبال آن توسعه جوامع بشری است (مارشال[11]، 2006).
تحقیقات نشان داده است که سرمایههای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بر گرایش شهروندان به سبک زندگی اجتماعی نشاط‌آور نقش دارد (فرزعلیان، گنجی و نیازی، 1398؛ عبیدی حوریلر، پابویان و آوانسیان، 1399). سرمایههای اجتماعی[12] شامل خرده مؤلفه‌هایی مانند سرمایه اجتماعی ساختاری (وجود یا عدم ارتباط بین افراد، پیکره‌بندی ارتباط بین آنها، ویژگی‌های ارتباط بین فردی)، سرمایه اجتماعی ارتباطی (نوع رابطه‌ای که از طریق تعاملات اجتماعی گذشته، مانند احترام، اعتماد، پذیرش، دوستی، اجتماعی بودن ایجاد شده است) و سرمایه اجتماعی شناختی (هنجارهای مشترک و زبان‌ها، روایت‌های مشترک) میباشد (پاستلینک و هرمس[13]، 2018؛ امیدیان و اسماعیل پور اشکفتکی، 1399) که این ویژگی‌های سرمایههای اجتماعی میتواند کارایی جامعه را بهبود بخشد (سالیسو، هاشیم و گالادانچی[14]، 2019).
فراتحلیلی در زمینه رفتارهای جامعه پسندانه بیانگر این بوده است که ویژگی‌های شخصیتی مانند هیجان خواهی، حساسیت نسبت به خطر، همدلی، باز بودن به تجربه، اجتماعی بودن و همچنین عوامل اجتماعی مانند جامعه‌پذیری، امنیت اجتماعی نقش بسزایی دارد (تیلمن، اسپادرو و بالیت[15]، 2020)؛ همچنین تحقیقات جایگاه احساس برخورداری از حقوق شهروندی را بر شادکامی، شخصیت و احساس درونی افراد نشان داده است (مک گرگور و چاتیزا[16]، 2020). قابل‌ذکر است که سرمایههای اجتماعی افراد بر دیگر عوامل اجتماعی تأثیر معناداری دارد (سالیسو، هاشیم و گالادانچی، 2019)، در حالی که اخیراً با توجه به سیر حرکتی افراد جامعه به سوی رفتارهای خودمحور، لازم است تا رفتارهای جامعه پسندانه و عوامل مرتبط با آن بیشتر مورد توجه قرار گیرند. لذا با توجه به مطالبی که ذکر آن رفت، این تحقیق به این سوال پرداخته است که آیا احساس برخورداری از حقوق شهروندی و سرمایه اجتماعی در جهتگیری جامعه پسندان دانش‌آموزان نقش دارد؟
روش
تحقیق حاضر توصیفی پیمایشی از نوع مطالعات همبستگی بود. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه دانش‌آموزان متوسطه دوم شهر کرمانشاه (ناحیه دو) در سال تحصیلی 99-1398 بود که تعداد آنها 5836 نفر است. از این افراد 360 نفر با روش تعیین حجم نمونه جدول مورگان به عنوان اعضای نمونه انتخاب شدند. روش نمونه‌گیری به صورت خوشهای چندمرحله‌ای بود که طی آن ابتدا از بین مدارس متوسطه شهر کرمانشاه (ناحیه دو)، 8 مدرسه انتخاب شد (4 مدرسه دخترانه و 4 مدرسه پسرانه)، سپس در میان مدارس انتخاب‌شده از هر مدرسه 3 کلاس به صورت تصادفی انتخاب شد. قابل ذکر است که در راستای ملاحظات اخلاقی هدف از انجام تحقیق به صورت مختصر برای شرکت کنندگان تشریح گردید تا شرکت کنندگان با رضایت آگاهانه وارد تحقیق گردند و در صورت عدم تمایل می توانستند در تحقیق مشارکت نداشته باشند. همچنین افراد به صورت کد تعریف گردیدند و محرمانه باقی ماندن اطلاعات ضمانت گردید. در این تحقیق عدم مصرف داروهای روان گردان و روانپزشکی، عدم داشتن تشخیص اختلالات روانپزشکی و جسمانی از ملاک های ورود به تحقیق بود. ابزار جمع آوری داده ها در این تحقیق سه پرسشنامه جهت گیری جامعه پسندانه، احساس برخورداری از حقوق شهروندی و سرمایه اجتماعی بود که به صورت همزمان در اختیار اعضای نمونه قرار گرفت. در انجام اعمال آماری و تجزیه‌وتحلیل دادهها از شاخصهای آمار توصیفی و رگرسیون چندمتغیره به وسیله نرمافزار SPSS-24 استفاده شد.
ابزار جمعآوری دادهها
پرسشنامه جهتگیری جامعه پسندانه[17]: این مقیاس توسط پنر، فریتزک، کرایگر و فریفلد[18] (2008) طراحی و ساخته شده است. این پرسشنامه در ایران توسط صفارینیا (1391) هنجاریابی شده است. مقیاس مذکور شامل 30 سؤال است و 7 خرده مقیاس است که شامل: مسئولیت اجتماعی، ارتباط همدلانه، نگاه از منظر دیگران، پریشانی فردی، استدلال اخلاقی دوجانبه، استدلال اخلاقی جهتگیری شده- دیگران و نوع‌دوستی خود گزارشی میباشد. صفاری نیا و باجلان (1390) پایایی آزمون را از طریق روش بازآزمایی برای کل مقیاس 98/0 و برای خرده مقیاس‌های آن از 42/0 تا 99/0 گزارش نموده‌اند. همچنین پایایی با استفاده از همسانی درونی نیز توسط صفاری نیا و باجلان (2012) محاسبه شده و نتایج آن برای کل پرسشنامه برابر با 79/0 و برای خرده مقیاس‌های آن از 17/0 تا 74/0 به دست آمده است که رضایت‌بخش میباشد.
پرسشنامه احساس برخورداری از حقوق شهروندی[19]: در این پژوهش برای بررسی میزان برخورداری از حقوق شهروندی از پرسشنامه سام آرام و برزگر (1395) استفاده گردید. این مقیاس دارای 17 سؤال است و نمره‌گذاری آن در طیف لیکرت 5 تایی (1: کاملاً مخالفم تا 5: کاملاً موافقم) انجام می‌شود. روایی این مقیاس توسط سازندگان به روش روایی صوری و محتوایی و روایی سازه تأیید شده است و چهار خرده مقیاس برای آن استخراج شده است. مؤلفه‌های این مقیاس شامل حقوق اجتماعی (سؤال‌های 1 تا 5)، حقوق سیاسی (سؤال‌های 6 تا 9)، حقوق مدنی (سؤال‌های 10 تا 13) و حقوق فرهنگی (سؤال‌های 14 تا 17) است. پایایی این مقیاس نیز با استفاده از روش آلفای کرونباخ توسط سام آرام و برزگر (1395)، 90/0 گزارش شده است. باقری کراچی و اندایشگر (1398) نیز پایایی این ابزار را در پژوهش خود برای کل مقیاس 80/0 و برای ابعاد حقوق اجتماعی (83/0)، حقوق سیاسی (79/0)، حقوق مدنی (76/0) و حقوق فرهنگی (86/0) گزارش نموده‌اند که حاکی از پایایی مطلوب این ابزار است.
پرسشنامه سرمایه اجتماعی[20]: در این پژوهش از پرسشنامه سرمایه اجتماعی اونیکس و بولن[21] (2000) استفاده شد. این مقیاس دارای 36 سؤال است در 8 خرده مقیاس است. خرده مقیاس‌های این ابزار شامل: ارزش زندگی (2 سؤال)، مشارکت در اجتماعات محلی (7 سؤال)، پیشگامی در فعالیت‌های اجتماعی (7 سؤال)، اعتماد و امنیت (5 سؤال)، ارتباط با همسایگان (5 سؤال)، ارتباط با دوستان و خانواده (3 سؤال)، قدرت تحمل تفاوت‌ها (2 سؤال) و ارتباطات تحصیلی یا کاری (3 سؤال) و دو سؤال نیز به خاطر اینکه در بیش از یک خرده مقیاس قرار می‌گیرند، امتیاز آن در نمره کل مقیاس محاسبه می‌شود. نمره‌گذاری پرسشنامه به صورت لیکرت 4 تایی (به‌هیچ‌عنوان=1 تا بارها=4) است. حداقل نمره در این مقیاس 36 و حداکثر نمره آن 144 است. روایی صوری و محتوایی این مقیاس توسط یاری و همکاران (2014) مورد بررسی و تأیید قرار گرفته است و بررسی روایی سازه این مقیاس نیز حاکی از برازش مطلوب سؤالات بر روی 8 حیطه آزمون بوده است. پایایی با استفاده از روش آلفای کرونباخ نیز 82/0 برای کل مقیاس از 66/0 تا 89/0 برای خرده مقیاس‌ها به دست آمده است.
یافته‌ها
در مجموع 360 نفر اعضای نمونه پژوهش حاضر را تشکیل می‌دادند که شامل 178 پسر و 182 دختر بود. میانگین سنی مجموع افراد 08/17 سال با انحراف استاندارد 84/0 بوده است. همچنین، پایین ترین سن در میان اعضای نمونه 15 سال و بالاترین آنها نیز 20 سال بود. توزیع فراوانی رشته های تحصیلی اعضای نمونه به تفکیک جنسیت در جدول 1 ارائه‌شده است.
جدول 1: توزیع فراوانی تحصیلات اعضای نمونه
|
گروه |
شاخص |
تجربی |
ریاضی |
انسانی |
مجموع |
|
دختران |
فراوانی |
90 |
60 |
32 |
182 |
|
|
درصد |
5/49% |
33% |
6/17% |
100% |
|
|
درصد از کل |
25% |
7/16% |
9/8% |
6/50% |
|
پسران |
فراوانی |
54 |
63 |
61 |
178 |
|
|
درصد |
3/30% |
4/35% |
3/34% |
100% |
|
|
درصد از کل |
15% |
5/17% |
9/16% |
4/49% |
|
مجموع |
فراوانی |
144 |
123 |
93 |
360 |
|
|
درصد |
40% |
2/34% |
8/25% |
100% |
همانطور که در جدول 1 مشاهده شد 144 نفر (40%) از اعضای نمونه دانش‌آموز رشته تجربی، 123 نفر (2/34%) دانش‌آموز رشته ریاضی و 93 نفر (08/25%) نیز دانش‌آموز رشته انسانی بودند. پس از توصیف و بررسی نرمال بودن توزیع متغیرها و شرط تساوی واریانس متغیرهای پژوهش به استنباط از دادههای مربوط به این متغیرها پرداخته شد.
برای تعیین تأثیر احساس برخورداری از حقوق شهروندی بر واریانس جهتگیری جامعه پسندانه، از معادله رگرسیون گام به گام استفاده شد که نتایج آماری آن در جداول ذیل ارائه شده است.
جدول 2: خلاصه مدل رگرسیون جهت گیری جامعه پسندانه از روی احساس برخورداری از حقوق شهروندی
|
مدل |
متغیرهای ملاک |
متغیر پیش‌بین |
ضریب رگرسیون (R) |
ضریب تعیین (R2) |
ضریب تعیین تعدیل‌شده (ARS) |
F |
سطح معناداری |
|
1 |
جهت گیری جامعه پسندانه |
احساس برخورداری از حقوق اجتماعی |
389/0 |
152/0 |
149/0 |
95/63 |
0001/0** |
|
2 |
جهت گیری جامعه پسندانه |
احساس برخورداری از حقوق اجتماعی، حقوق فرهنگی |
432/0 |
187/0 |
194/0 |
95/40 |
0001/0** |
|
3 |
جهت گیری جامعه پسندانه |
احساس برخورداری از حقوق اجتماعی، حقوق فرهنگی، حقوق مدنی |
448/0 |
200/0 |
194/0 |
74/29 |
0001/0** |
همانطور که نتایج جدول 2 نشان می‌دهد، سه مدل رگرسیونی برای پیش‌بینی جهت گیری جامعه پسندانه از روی احساس برخورداری از حقوق شهروندی (ابعاد حقوق اجتماعی، فرهنگی و مدنی)، معنادار است. بر اساس نتایج جدول 3 مشاهده می‌شود که در مدل اول حقوق اجتماعی 2/15 درصد از واریانس جهت گیری جامعه پسندانه، در مدل دوم حقوق اجتماعی و فرهنگی 7/18 درصد از واریانس جهت گیری جامعه پسندانه و در مدل سوم نیز حقوق اجتماعی، فرهنگی و مدنی، 20 درصد از واریانس جهت گیری جامعه پسندانه را تبیین میکنند که این مقادیر با توجه به سطح معناداری (01/0P<) معنیدار است و در ادامه به بررسی آنها پرداخته شده است.
جدول 3: ضرایب رگرسیون جهت گیری جامعه پسندانه از روی احساس برخورداری از حقوق شهروندی
|
مدل |
متغیر ملاک |
متغیر پیش بین |
ضرایب غیراستاندارد |
ضرایب استاندارد |
T |
سطح معنی‌داری |
|
|
B |
SE |
β |
|||||
|
1 |
جهت گیری جامعه پسندانه |
مقدار ثابت |
24/70 |
72/3 |
|
86/18 |
0001/0** |
|
احساس برخورداری از حقوق اجتماعی |
92/1 |
24/0 |
389/0 |
99/7 |
0001/0** |
||
|
2 |
جهت گیری جامعه پسندانه |
مقدار ثابت |
16/56 |
12/5 |
|
97/10 |
0001/0** |
|
احساس برخورداری از حقوق اجتماعی |
36/1 |
27/0 |
277/0 |
96/4 |
0001/0** |
||
|
احساس برخورداری از حقوق فرهنگی |
09/2 |
53/0 |
218/0 |
92/3 |
0001/0** |
||
|
3 |
جهت گیری جامعه پسندانه |
مقدار ثابت |
87/49 |
68/5 |
|
78/8 |
0001/0** |
|
احساس برخورداری از حقوق اجتماعی |
59/1 |
28/0 |
323/0 |
53/5 |
0001/0** |
||
|
احساس برخورداری از حقوق فرهنگی |
6/1 |
56/0 |
167/0 |
82/2 |
005/0** |
||
|
احساس برخورداری از حقوق مدنی |
93/0 |
37/0 |
127/0 |
47/2 |
014/0* |
||
**Sig.p<0/01 & *p<0/05
همانطور که نتایج جدول 3 نشان می‌دهد، به ترتیب احساس برخورداری از حقوق اجتماعی، فرهنگی و مدنی قوی ترین پیشبینیکنندههای جهت گیری جامعه پسندانه می‌باشند و سازه های مذکور، جهت گیری جامعه پسندانه را در جهت مثبت (01/0P< و 05/0P<)، پیش‌بینی میکنند.
برای تعیین تأثیر ابعاد سرمایههای اجتماعی بر واریانس جهتگیری جامعه پسندانه، از معادله رگرسیون گام به گام استفاده شد که نتایج آماری آن در جداول ذیل ارائه شده است.
جدول 4: خلاصه مدل رگرسیون جهت گیری جامعه پسندانه از روی سرمایههای اجتماعی
|
مدل |
متغیرهای ملاک |
متغیر پیش‌بین |
ضریب رگرسیون (R) |
ضریب تعیین (R2) |
ضریب تعیین تعدیل‌شده (ARS) |
F |
سطح معناداری |
|
1 |
جهت گیری جامعه پسندانه |
پیشگامی در فعالیت‌های اجتماعی |
487/0 |
237/0 |
235/0 |
45/111 |
0001/0** |
|
2 |
جهت گیری جامعه پسندانه |
پیشگامی در فعالیت‌های اجتماعی، ارتباط تحصیلی/کاری |
505/0 |
255/0 |
251/0 |
12/61 |
0001/0** |
|
3 |
جهت گیری جامعه پسندانه |
پیشگامی در فعالیت‌های اجتماعی، ارتباط تحصیلی/ کاری، ارتباط با دوستان |
515/0 |
265/0 |
259/0 |
75/42 |
0001/0** |
|
4 |
جهت گیری جامعه پسندانه |
پیشگامی در فعالیت‌های اجتماعی، ارتباط تحصیلی/ کاری، ارتباط با دوستان، ارزش زندگی |
525/0 |
275/0 |
267/0 |
7/33 |
0001/0** |
همانطور که نتایج جدول 4 نشان می‌دهد، سه مدل رگرسیونی برای پیش‌بینی جهت گیری جامعه پسندانه از روی سرمایههای اجتماعی (ابعاد پیشگامی در فعالیت‌های اجتماعی، ارتباط تحصیلی/کاری، ارتباط با دوستان و ارزش زندگی)، معنادار است. بر اساس نتایج جدول 3 مشاهده می‌شود که در مدل اول پیشگامی در فعالیت‌های اجتماعی 7/23 درصد از واریانس جهت گیری جامعه پسندانه، در مدل دوم پیشگامی در فعالیت‌های اجتماعی و ارتباط تحصیلی/کاری 5/25 درصد از واریانس جهت گیری جامعه پسندانه، در مدل سوم پیشگامی در فعالیت‌های اجتماعی، ارتباط تحصیلی/کاری و ارتباط با دوستان 5/26 درصد از واریانس جهت گیری جامعه پسندانه و در مدل چهارم پیشگامی در فعالیت‌های اجتماعی، ارتباط تحصیلی/کاری، ارتباط با دوستان و ارزش زندگی 5/27 درصد از واریانس جهت گیری جامعه پسندانه را تبیین میکنند که این مقادیر با توجه به سطح معناداری (01/0P<) معنیدار است و در ادامه به بررسی آنها پرداخته شده است.
جدول 5: ضرایب رگرسیون جهت گیری جامعه پسندانه از روی سرمایههای اجتماعی
|
مدل |
متغیر ملاک |
متغیر پیش بین |
ضرایب غیراستاندارد |
ضرایب استاندارد |
T |
سطح معنی‌داری |
|
|
B |
SE |
β |
|||||
|
1 |
جهت گیری جامعه پسندانه |
مقدار ثابت |
05/67 |
15/3 |
|
22/21 |
0001/0** |
|
پیشگامی در فعالیت‌های اجتماعی |
71/1 |
16/0 |
487/0 |
55/10 |
0001/0** |
||
|
2 |
جهت گیری جامعه پسندانه |
مقدار ثابت |
77/61 |
61/3 |
|
08/17 |
0001/0** |
|
پیشگامی در فعالیت‌های اجتماعی |
66/1 |
16/0 |
475/0 |
36/10 |
0001/0** |
||
|
ارتباط تحصیلی/کاری |
16/1 |
40/0 |
133/0 |
9/2 |
004/0** |
||
|
3 |
جهت گیری جامعه پسندانه |
مقدار ثابت |
21/56 |
41/4 |
|
73/12 |
0001/0** |
|
پیشگامی در فعالیت‌های اجتماعی |
56/1 |
16/0 |
447/0 |
4/9 |
0001/0** |
||
|
ارتباط تحصیلی/کاری |
02/1 |
40/0 |
117/0 |
53/2 |
012/0* |
||
|
ارتباط با دوستان |
25/1 |
57/0 |
105/0 |
17/2 |
03/0* |
||
|
4 |
جهت گیری جامعه پسندانه |
مقدار ثابت |
21/54 |
47/4 |
|
11/12 |
0001/0** |
|
|
پیشگامی در فعالیت‌های اجتماعی |
21/1 |
229/0 |
345/0 |
29/5 |
0001/0** |
|
|
|
|
ارتباط تحصیلی/کاری |
02/1 |
403/0 |
117/0 |
55/2 |
011/0* |
|
|
|
ارتباط با دوستان |
35/1 |
57/0 |
113/0 |
35/2 |
019/0* |
|
|
|
ارزش زندگی |
56/1 |
69/0 |
142/0 |
25/2 |
025/0* |
**Sig.p<0/01 & *p<0/05
همانطور که نتایج جدول 5 نشان می‌دهد، به ترتیب پیشگامی در فعالیت‌های اجتماعی، ارتباط تحصیلی/کاری، ارتباط با دوستان و ارزش زندگی قوی ترین پیشبینیکنندههای جهت گیری جامعه پسندانه می‌باشند و سازه های مذکور، جهت گیری جامعه پسندانه را در جهت مثبت (01/0P< و 05/0P<)، پیش‌بینی میکنند.
بحث و نتیجهگیری
طبق یافته‌های تحقیق احساس برخورداری از حقوق اجتماعی، فرهنگی و مدنی قویترین پیشبینیکنندههای جهت گیری جامعه پسندانه است. به این معنا که با بالا رفتن احساس برخورداری از حقوق شهروندی (اجتماعی، فرهنگی و مدنی) میزان رفتارهای جامعه پسندانه دانش‌آموزان بالا میرود. نتایج این تحقیق همسو با نتایج تحقیقاتی است که نشاندهنده رابطه احساس برخورداری از حقوق شهروندی با شادکامی (تجف آبادی و سام آرا، 1390)، احساس اعتماد و شادی اجتماعی (سوریا و پیترسون، 2019) و تحکیم و بنیانهای اجتماعی (سام آرا و برزگر پاریزی، 1395) هستند. باید اشاره کرد که شاخصه‌های حقوق شهروندی از جمله در ابعاد عدالت اجتماعی، گسترش فعالیت‌های فرهنگی و حقوق و مزایای مدنی میتواند در میزان اعتمادبه‌نفس، آرامش و امنیت خاطر اجتماعی تاثیر دارد و میتواند به افراد کمک کند تا حق دیگران را رعایت کرده و دست به رفتارهای ضد اجتماعی نزنند و این نشان دهنده این است که برداشت عدالت اجتماعی میتواند در رفتارهای مطلوب اجتماعی کمک‌کننده باشد (مک-جرجور و چاتیزا[22]، 2019). در تئوری دیگری اشاره شده است؛ به میزانی که افراد احساس میکنند دارای حقوق شهروندی مناسب هستند، احساس خواهند کرد که در بستر جامعه می‌توانند نیازهای خود را برآورده کنند و این خود پیشزمینه رعایت حقوق دیگران بوده و میزان رفتارهای جامعه پسند را افزایش می‌دهد (کلاسکن، گربراندی، پری سن و سگرز[23]، 2019). مطابق با تحقیقات انجام شده احساس امنیت در برخورداری از حقوق شهروندی مانند مقبولیت اجتماعی، امنیت اجتماعی، نیازهای اجتماعی میتواند بر میزان رفتارهای متقابل اجتماعی مطلوب و سالم تاثیر مثبت بگذارد (دنوون و مک اسکیل، 2019).
همچنین طبق یافته‌های تحقیق سرمایههای اجتماعی به صورت معناداری میزان رفتارهای جامعه پسندانه دانش‌آموزان را در جهت مثبت پیش‌بینی میکند. همچنین باید اشاره کرد که قدرت پیش‌بینی کنندگی سرمایههای اجتماعی به ترتیب فعالیت‌های اجتماعی، ارتباط تحصیلی/کاری، ارتباط با دوستان و ارزش زندگی میباشد. نتیجه این فرضیه تحقیق با یافته‌های سو، چانگ، هانگ و چینگ[24] (2011) همسو میباشد که به رابطه سرمایههای اجتماعی با رفتارهای جامعه پسندانه و مطلوب پرستاران در محل کار اشاره‌کرده‌اند. همچنین این نتیجه با نتایج محققان مبنی بر تاثیر سرمایههای اجتماعی افراد بر افزایش میزان رفتارهای سازمانی، جامعه پسندانه و متعهدانه در جامعه، همسو میباشد (اوان و اسکوموسکی[25]، 2015؛ کولینز و فریمن[26]، 2013). همچنین وستفالن، فرای-باورز و جورجس[27](2020) در فراتحلیلی اشاره کردند که ابعاد سرمایه اجتماعی بر اعتمادبه‌نفس، میزان تعهد کاری و رفتار های اجتماعی در جامعه تاثیر مثبت دارد. باید اشاره کرد که سرمایه اجتماعی میراثی تاریخی است که از طریق تشویق افراد به «همکاری» و «مشارکت» در تعاملات اجتماعی، قادر است به حل میزان بیشتری از معضلات موجود در آن اجتماع، فائق آید و حرکت به‌سوی رشد وتوسعه شتابان اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و ... را امکان‌پذیر سازد. در نتیجه افراد رفتارهای جامعه‌پذیر تری از خود نشان میدهند (آلبرت-لورینز، پولیک، زابو، فالو و گاسپاریک[28]، 2020). از سوی دیگر باید اشاره کرد که سرمایه اجتماعی، به زندگی فرد معنی و مفهوم می‌بخشد و زندگی را ساده تر و لذت‌بخش‌تر میکند. پس به طور کلی می توان گفت هر چه سرمایه اجتماعی ملتی بیشتر باشد، آن ملت، خوشبختتر و ثروتمندتر خواهد بود. سرمایه اجتماعی دارای ابعادی مانند اعتماد، صداقت، حسن تفاهم، سلامتی نفس، هم دردی، دوستی، همبستگی، فداکاری و ... است که به افراد کمک میکند رفتارهای مطلوب بیشتر و رفتارهای ضد اجتماعی کمتری را از خود نشان دهند (کولین و فریمن، 2013).
با توجه به نتایج تحقیق پیشنهاد میگردد در مدارس بر افزایش سرمایههای اجتماعی در ابعاد 1-پیشگامی در فعالیت‌های اجتماعی، 2-ارتباط تحصیلی/کاری، 3-ارتباط با دوستان و 4-ارزش زندگی دانش‌آموزان تاکید گردد و در برنامه‌های آموزشی و عملیاتی در این خصوص اجرا گردد چراا که این 4 مولفه بیشترین سهم را در رفتارهای جامعه پسندانه داشتند. همچنین پیشنهاد میگردد مسئولین و برنامهریزان کشوری با افزایش سطح برخورداری از حقوق شهروندی را در ابعاد (1) حقوق اجتماعی، (2) فرهنگی و (3) مدنی افزایش دهند زیرا بر رفتار های جامعه پسندانه دانش آموزان تاثیر مثبت و معناداری دارد. هر تحقیقی دارای محدودیت هایی است که در این تحقیق ابزار گردآوری دادهها پرسشنامه بود که باعث جمعآوری داده های سطحیتری نسبت به مشاهده و مصاحبه بود. همچنین روش تحقیق توصیفی بود که اطلاعات علی در اختیار پژوهشگران نمیگذارد که توصیه میگردد تحقیقات آینده از روش های علی-مقایسهای و آزمایشی استفاده نمایند.
[1]. Prosaically Behavior
[2]. Crutchfield, Brandt, Funk, Gibb & Khalil
[3]. Bean
[4]. Ryan & Connel
[5]. Clark, Dahlen & Nicholson
[6]. Kim, You & Knox
[7]. Mestre, Carlo, Samper, Malonda & Mestre
[8]. Feelings of Security in Possessing Citizenship
[9]. Sorial & Peterson
[10]. Gefen & Somech
[11]. Marshall
[12]. Social Capital
[13]. Postelnicu & Hermes
[14]. Salisu, Hashim & Galadanchi
[15]. Thielmann, Spadaro & Balliet
[16]. McGregor & Chatiza
[17]. Prosaically Behavior Orientation Inventory
[18]. Penner, Fritzche, Craiger & Freifeld
[19]. Questionnaire of Possessing Citizenship Rights
[20]. Social Capital Questionnaire
[21]. Onyx & Bullen
[22]. McGregor & Chatiza
[23]. Claassen, Gerbrandy, Princen & Segers
[24]. Hsu, Chang, Huang & Chiang
[25]. Evans & Smokowski
[26]. Collins & Freeman
[27]. Westphaln, Fry-Bowers & Georges
[28]. Albert-Lőrincz, Paulik, Szabo, Foley & Gasparik
)