نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه روانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان کرمان، ایران.
2 گروه روان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهیدباهنر کرمان، کرمان، ایران.
چکیده
مقدمه: تضادهای بین سنت و خاص سنتهای قومی و مدرنیته برخی از مشکلات برگرفته از خشونت خانگی را تشدید میکنند و تبعات منفی آن متوجه زنان و فرزندانشان میشود. با توجه به این مساله، هدف پژوهش، طراحی بسته آموزشی چگونگی مقابله با خشونت همسران و بررسی اثربخشی آموزش آن بر خشونت همسران و اشتیاق تحصیلی فرزندان بود.
روش: روش پژوهش شبهآزمایشی از نوع پیشآزمون-پسآزمون با دو گروه آزمایش و دو گروه کنترل بود. از بین 53 زن خشونت دیده که به یکی از مراکز مشاوره شهرستان رفسنجان مراجعه کرده بودند، به روش نمونهگیری در دسترس، 30 نفر انتخاب و به روش تصادفی ساده در دو گروه 15 نفری آزمایش و کنترل جایگزین شدند و پرسشنامه مقابله با خشونت خانگی علیه زنان و فرزندانشان پرسشنامه درگیری تحصیلی را به عنوان پیشآزمون و پسآزمون تکمیل کردند. برای مداخله، بسته آموزشی پژوهشگر ساخته مقابله با خشونت همسران در 10 جلسه فقط روی زنان گروه آزمایش اجرا شد. دادهها توسط تحلیل کوواریانس تک متغیری (ANCOVA) مورد تحلیل قرار گرفتند.
یافتهها: یافتهها نشان میدهند که آموزش مقابله با خشونت خانگی با استفاده از بسته آموزشی بر کاهش خشونت مردان و افزایش اشتیاق تحصیلی فرزندان اثربخشی معناداری دارد.
نتیجهگیری: نتیجه گرفته میشود که بسته آموزشی قابلیت استفاده به عنوان یک پروتکل آموزشی را دارد و از آن می-توان به عنوان یک ابزار در جهت کاهش خشونت خانگی مردان و بهبود اشتیاق تحصیلی فرزندان بهره برد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Designing an Instructional Package for Coping with Domestic Violence and the Effectiveness of the Package Instruction on Spousal Violence and Children’s Academic Enthusiasm
نویسندگان [English]
- Ali Yazdanpanah Dolatabadi 1
- Afsaneh Towhidi 1
- Abbas Rahmati 2
1 Department of Psychology Faculty of Letters and Social Sciences Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran
2 Department of Psychology, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran
چکیده [English]
Introduction: The conflicts between tradition and specifically ethnic traditions and modernization enhance some obstacles derived from domestic violence and its consequence is directed towards wives and children. Regarding this matter, the purpose of the research was to design an instructional package for coping with spousal domestic violence and to investigate its effectiveness of instruction on spousal violence and children’s academic enthusiam.
Method: The research method is semi-experimental of the pre-test and post-test kind with two experimental groups plus two control groups. Among the 53 women who experienced violence and referred to one of the counselling centers in the city of Rafsanjan, using convenience sampling method, 30 of them were selected. Using the simple random sampling method, they were placed into two experimental and control groups, with 15 subjects in each group; as the pre-test and the post-test, they completed the domestic violence against women questionnaire and their children completed the academic engagement questionnaire. For the intervention, for 10 sessions, only the experimental women group was exposed to the researcher made instructional package of coping with spousal violence. The data were analyzed using the Analysis of Covariance (ANCOVA).
Findings: Findings show that the instruction of coping with domestic violence has a significant effect on males’ violence and on enhancing children’s academic enthusiam.
Conclusion: It is concluded that the instructional package has the capability of being used as an instructional protocole and it can be beneficial as a tool in order to reduce males’ domestic violence and promoting children’s academic enthusiam.
کلیدواژه‌ها [English]
- academic enthusiasm
- academic engagement
- domestic violence
- spousal violence
مقدمه
بسیاری از زنان صرفأ به خاطر زنبودنشان انواع خشونت را در سطح جامعه و خانواده تجربه میکنند. شواهد پژوهشی در ایران نشان میدهند که اساس روابط با زنان در جامعه و خاص خانواده بر پایه تبعیض و نابرابری جنسیتی شکل گرفته (موسیوند و بگیان، 1399) و رفتارهای خشونتآمیز همسران پیوسته بر زنان اثرمنفی خود را داشته است (یعقوبی هشجین، حسنی، و کاظمی، 1392). در خردهفرهنگها خشونت بیشتر دیده میشود. به طور مثال در شهرستان رفسنجانِ کرمان، از نظر فرهنگی گسست بین نسل جوان و خانوادهها به چشم میخورد و باعث شده که بر زنان و دختران از سوی خانوادههای مبتنی بر نظام خویشاوندی، قوانین رسمی، و قوانین نانوشته غیررسمی فشارهای زیاد روانی-اجتماعی وارد شود. تضادهای موجود بین سنتهای قوی قومی و مدرنیته کشور و جهان، زنان را در کنارآمدن با سنتهای دیرینه بومی دچار مشکل کرده و گرایش زنان و دختران به تحصیلات بالا و مقاومت خانوادههای سنتی در نگهداشت سنتهای دیرینه فشارهای واردشده جامعه را بر زنان و دختران تشدید نموده است. برای دختران رفسنجانی گذر از دوره نوجوانی به بزرگسالی به معنی ازدواج و پذیرش نقشهای خویشاوندی، انجام وظایف قالبی همسری و مادری، انجام کارهای خانه، و صبوری در مقابل ناملایمات (فکوهی و اوحدی، 1391) و به عبارتی پذیرفتن انواع خشونت و خشونت خانگی[1] است. مهداد، ذاکرین، و مهدیزادگان (1392) معتقدند که مقاومت مردان در نپذیرفتن تغییرات اجتماعی و داشتن مشکلات شخصیتی روانرنجوری (میل به بروز خشونت فیزیکی، کلامی و کلی) از جمله عوامل بروز خشونت و تشدید آن هستند.
خشونت خانگی به درگیریهای افراد در محیط خانه نسبت به هم از طریق سیلیزدن، پرتاب لگد، مشتزدن، کشیدن یکدیگر، هلدادن، کوبیدن در، بههمریختن میز یا سفره غذا، و شکستن اشیای منزل تعریف میشود (سالاریفر و تبیک، 1389؛ علیوردینیا، ریاحی، و اسفندیاری، 1389). پژوهشهای بالینی گویای این واقعیت است که شدت خشونت برخی مردان به حدی بالا است که صدمات جبرانناپذیر روانی و جسمی بر همسر و فرزندان (آقاخانی و همکاران، 1391؛ متز، کلمت، و ثونات[2]، 2019) از جمله بر کاهش اشتیاق تحصیلی[3] آنان به جای میگذارند (لاهیم و بونپراکارن[4]، 2017). منظور از اشتیاق تحصیلی، همان درگیری تحصیلی به معنی تلاش روانی و رفتاری و صرف وقت یادگیرنده در جهت یادگیری و درک یا تسلط بر مطالب و دانش علمی است (فردریکس، بلومفیلد، و پاریس[5]، 2004؛ کیم، هانگ، و سانگ[6]، 2019). فردریکس، بلومفیلد، فریدل، و پاریس[7] (2003) اشتیاق/درگیری تحصیلی را شامل تعامل فرد با محیط در ابعاد شناختی[8] (تلاش فرد در درک موضوع و حل چالشها)، عاطفی[9] (داشتن احساسات مثبت و منفی فرد درباره محیط آموزشی)، و رفتاری[10] (داشتن مشارکت در فعالیتهای درسی و ورزشی) میدانند. یافتههای پژوهشی تأیید میکنند که یکی از منایع تاثیرگذار اشتیاق تحصیلی فرزندان، والدین هستند (جیانو، تاتل، مرتن، گالوس، کاکس، و شفر[11]، 2018). در نظریه یادگیری رشد اجتماعی[12] (نظریه یادگیری مشاهدهای[13]) فرزندان از طریق مشاهده رفتارهای والدین یاد میگیرند که چگونه رفتار کنند (بندورا[14]، 2018) و والدین الگوهای رفتاری هستند که یادگیری رفتارهای نامناسب، اثر منفی بر علاقه فرزندان به تحصیل به دنبال خواهد داشت (علیوردینیا و همکاران، 1389). بنابراین، یکی از عوامل مهم که فرزندان را میتواند از اشتیاق به تحصیل باز دارد، خشونتهای مکرر خانگی است (میرزایی، 1393). مشاهده جو روانی-عاطفی وحشتناک این خانوادهها و با نگاهی به زندگی خشونتبار آنها دیده میشود که بسته به شدت خشونت، فرزندان دچار مشکلاتی مثل پرخاشگری، بیعلاقگی به محیط خانه، افسردگی، حتی رفتارهای نابهنجار مثل دزدی و اعتیاد (نیکدل و جاودانیان، 1397)، البته کاهش اشتیاق تحصیلی، و در نهایت ترک تحصیل میشوند (خان، برایس، ساندرز، و پلامتری[15]، 2013). بنابراین، موفقیت هر کودکی در گرو اشتیاق و به عبارتی درگیری تحصیلی اوست (پیرسون[16]، 2009؛ گنجی، توکلی، بنیاسدی، و اسدی، 1395). اشتیاق تحصیلی به کودک نشان میدهد که چگونه در محیط آموزشی رفتار کند، چگونه احساس کند، و چگونه به تفکر بپردازد (فردریکس و همکاران، 2003؛ فردریکس و همکاران، 2004). اشتیاق تحصیلی بازتاب اهداف آموزشی است که کودک برای خود تعیین میکند و به او در انجام کارها نیرو میبخشد (فریزر و گارگ[17]، 2014).
برای یافتن پیشینه پژوهشی، تا کنون در بیش از 100 سایت نشریات علمی-پژوهشی و منابع کتابخانهای جستجوهایی انجام شده است. در حوزه آموزش مقابله با خشونت همسران واثربخشی آن بر اشتیاق تحصیلی فرزندان پژوهشی یافت نشد و بسته آموزشی که هدفش بررسی مقابله با خشونت همسران باشد نیز، یافت نشد. پژوهشهای یافتشده غیرمستقیم به پژوهش حاضر مرتبط میشوند و به ناچار به آنها اشاره میگردد: زارع شاهآبادی و امینی (1389) و زارع شاهآبادی و ندرپور (1393) نشان دادند که خشونت خانگی بر آینده تحصیلی فرزندان تبعات منفی دارد. فنگ[18] (2016) نشان داد که حمایت خانواده بر اشتیاق تحصیلی فرزندان اثر مستقیم دارد. اسلامی، درتاج، سعدیپور، و دلاور (1395) نتیجه گرفتند که حمایت خانواده همچنین اثر غیرمستقیم بر اشتیاق تحصیلی فرزندان دارد. سایری (1395) نشان داد که سبک زندگی خشونتآمیز بر کودکان عواقب بسیار منفی دارد و باعث گریز از مدرسه، کاهش اشتیاق تحصیلی، و ترک تحصیل میگردد. کانو و ویویان[19] (2001) به این نتیجه دست یافتند که خشونت خانگی بر آینده تحصیلی فرزندان أثر واسطهای دارد. در پژوهش گراهام-برمن، لینچ، بانیارد، دوو، و هالابو[20] (2007) نتایج بیانگر اثربخشی مداخله اجتماعمحور[21] (تأکید بر مسائل زیاد از جمله خانواده) بر بهبود نگرش به تحصیل کودکان آسیبدیده خشونت خانگی بود. بوراسا[22] (2007) نشان داد که خشونت والدین تأثیرات منفی بر رفتار تحصیلی فرزندان دارد. ادواردز، نیل، و رودنهیزر-استمپفلی[23] (2014) نشان دادند که اقدامات پیشگیرانه کاهش خشونت در خانواده برای پیشرفت تحصیلی فرزندان ضروری است. پراودلاک، متیوز، و جیمیسان[24] (2014) برنامهای جهت کاهش خشونت و خشونت خانگی خاص رده سنی هفت تا 18 سال در افریقای جنوبی اجرا کردند که نتایج اثربخشی آن و پس از مدتی افزایش ثبت نام در مدرسه و حضور در کلاس درس (کاهش غیبت کلاسی)، بهبود یادگیری، دورههای طولانیتر حضور در مدرسه (ترک تحصیل کمتر) را نشان داد. اگر موارد ذکر شده به نحوی شاخصهای اشتیاق/درگیری تحصیلی فرض شوند، میتوان نتیجه گرفت که برنامه در کاهش خشونت خانگی و افزایش اشتیاق تحصیلی کودکان اثربخش بوده است. فونتن[25] (2007) در برنامهای مشابه که توسط دبیرخانه مطالعات دبیرکل سازمان ملل متحد[26] در مورد خشونت علیه کودکان، اتحادیه بینالمللی نجات کودکان[27]، صندوق کودکان سازمان ملل (یونیسف[28]) و سازمان جهانی جنبش پیشاهنگی[29] برای آموزش خانواده و حمایت کودکان از خشونت خانگی اجرا شد، نتایج کاهش خشونت خانگی و افزایش اشتیاق به مدرسه را در کودکان نشان داد (یونیسف، 2021). بلنچت-کوهن[30] (2009) نقل کرد که کمیسیون حقوق کودک[31] یونیسف میزان خشونت خانگی را بر همسران و کودکان 13 تا 18 سال را مورد ارزیابی قرار داد و برای آموزش مداخلههایی فراهم کرد که بر کاهش خشونت خانگی و علاقمندی کودکان به کل فرایند آموزش[32] اثربخش بود. احمدی و سلیمان اختیاری (1389) در پژوهشی به روش فراتحلیل و پرسون[33] (2019) بر اساس نتایج بانک دادههای اطلاعاتی نتیجه گرفتند که در کل مداخلهها در کاهش خشونت خانگی و کاهش ترک مدرسه کودکان اثربخشی داشته است.
در پژوهش حاضر بر اساس گزارش زنان، همسرانشان اعتقاد به رجوع به مراکز مشاوره نداشتند. بنا به نظر روحی، جزایری، فاتحیزاده، و اعتمادی (1396)، در مواجهه با مقاومت به ناچار باید تغییر از جانب همسران زن روی همسران مرد صورت پذیرد. تقدیسی، لطیفی، افکاری، دستورپور، استبصاری، و جمالزاده (1391) و رهکشای (1395) نیز باور دارند که آموزش و آگاهی زنان در پیشگیری خشونت مؤثر است. لهاک و اسدی (1399) همچنین تأکید دارند که برای حل و یا اجتناب از یک مشکل بزرگ، نیاز به آگاهیهای اولیه و تلاشهای خانواده و مدرسه است. بنابراین، برای اجرای پژوهش، لازم بود با توجه به نیازهای خاص فرهنگی مردم رفسنجان بسته آموزشی تدوین شود که توسط آن مشارکتکنندگان را آموزش و مورد ارزیابی داد. نیکدل و جاودانیان (1397) به استناد یافتههای سازمان بهداشت جهانی و سایر پژوهشگران در سطح جهان بحث و استدلال میکنند و بر این نکته اتفاق نظر دارند که خشونت خانگی علیه زنان بیشتر یک معضل جهانی است تا رفتارهای فرهنگی خاص جغرافیایی یا منطقهای. این نویسندگان معتقدند که این نوع مردان در هر منطقه از دنیا که هستند، رفتارهای مشابه خشونتآمیز و الگوهای خاص فکری دارند که سبب استمرار خشونت آنها میگردد. پرسون (2019) تأکید دارد که والدین باید به فرزندانشان کمک کنند تا بتوانند حق و حقوق انسانی خود را حفظ کنند. یونیسف (2006، 2021) اعلام کرده است که هر کودکی در سطح جهان باید از حقوق طبیعی از جمله از داشتن خانوادهای خوب برخوردار باشد و لازم است که همه کودکان از مواجهشدن با خشونت محافظت و پشتیبانی گردند. بنابراین، احساس میشد که لازم است علاوه بر نیاز فرهنگی بومی شهر رفسنجان بسته آموزشی طراحی شود که در صورت اثربخشبودن آن، بتوان با اندک تغییرات محتوایی در بسترهای مختلف مذهبی فرهنگی در جوامع مختلف آن را اجرا کرد.
حال، با توجه به پیشینه و نیاز به بسته آموزشی، هدف اصلی پژوهش پاسخ به این سؤال بود که آیا آموزش زنان در مقابله با خشونت همسران با استفاده از بسته آموزشی پژوهشگرساخته بر کاهش خشونت همسرانشان و افزایش اشتیاق تحصیلی فرزندان اثربخشی دارد؟
روش
روش پژوهش شبهآزمایشی (پیشآزمون-پسآزمون با دو گروه آزمایش و کنترل) بود. جامعه آماری شامل 53 زن خشونتدیده مراجعهکننده به یکی از مراکز مشاوره رفسنجان بود که 30 نفر از آنها و فرزندان آنها (30 فرزند) به روش نمونهگیری در دسترس با توجه به ملاکهای ورود به آزمایش انتخاب و به روش نمونهگیری تصادفی ساده در چهار گروه 15 نفری (دو گروه آزمایش: زنان آموزش دیده و فرزندان آنها؛ دو گروه کنترل: زنان آموزش ندیده و فرزندان آنها) جایگزین شدند.
الف) پرسشنامه خشونت خانگی علیه زنان: پرسشنامه توسط محسنی تبریزی، کلدی، و جوادیانزاده (1391) با جمعیتشناختی (1-10)، و مقیاسهای همسرآزاری (11-36)، باورهای مردسالارانه (37-65)، سنت، باورهای خانوادگی، و یادگیری خشونت (66- 71) در 71 سؤال با نمرهگذاری در مقیاس پنجتایی لیکرت از کاملاً موافق (5) تا کاملاً مخالف (1) با نمره کلی 240 تدوین شد. با استفاده از آلفای کرونباخ پایایی ابزار را سازندگان (محسنی تبریزی و همکاران، 1391) 83/0، پژوهشگران دیگری نظیر آقاخانی و همکاران (1391) 81/0، پوردل و عباسپور (1397) 81/0، و شفیعی و قدوسی (1398) 80/0 اعلام و بعلاوه روایی ابزار را مطلوب گزارش کردند. در پژوهش حاضر، پایایی پرسشنامه با استفاده آلفای کرونباخ 88/0 و روایی صوری (صاحبنظران) آن مناسب بدست آمد.
ب) پرسشنامه درگیری تحصیلی: پرسشنامه توسط فردریکس و همکاران (2004) ابداع شد. نمرهگذاری با 15 گویه پنجتایی لیکرت از همیشه (1) تا هرگز (5) و نمره کلی 75 است. نمره پایین شاخص اشتیاق اندک و نمره بالا شاخص اشتیاق زیاد است. پرسشنامه سه مقیاس درگیری رفتاری (1-4)، درگیری عاطفی (5-10)، و درگیری شناختی (11-15) را دارد. سازندگان ابزار، روایی محتوایی پرسشنامه را مطلوب و ضریب پایایی را به روش آلفای کرانباخ 86/0 گزارش کردند. در پژوهش حاضر نمره کل پرسشنامه مد نظر قرار گرفت. در ایران، طالبی، زارع، رستگار، و حسنپور (1393) آن را ترجمه و روایی صوری را تأیید و پایایی را به روش آلفای کرونباخ 77/0 گزارش کردند. این ابزار به نام اشتیاق تحصیلی نیز معروف است. پایایی پرسشنامه را عباسی، درگاهی، پیرانی، و بنیادی (1394) 72/0، گنجی و همکاران (1395) 79/0، و ملائی، حجازی، یوسفی افراشته، و مروتی (1398) 83/0 و روایی آن را نیز مطلوب گزارش کردهاند .در پژوهش حاضر پایایی به روش آلفای کرونباخ 72/0 و روایی محتوایی ابزار مطلوب بدست آمدند.
شیوه اجرا
ابتدا بسته آموزشی مقابله با خشونت همسران توسط پژوهشگر (نفر اول مقاله) با توجه به ویژگیهای فرهنگی رفسنجان زیر نظر اساتید راهنما و مشاور تدوین و توسط پژوهشگر اجرا شد. روایی محتوایی بسته توسط صاحبنظران و پیشنهادهای آنان اعمال و اشکاالات برطرف گردید و در نهایت روایی محتوایی بسته مطلوب بدست آمد. برای تعیین پایایی بسته، اثربخشی آن در گروه آزمایشی زنان اجرا و نتایج با گروه کنترل مورد مقایسه قرار گرفت. پژوهش از بخش روانشناسی دانشگاه دارای کد اخلاق به شماره E.A.00.01.22.01 دریافت نموده است. در تمام مراحل اجرا سعی شد که ملاحظات اخلاقی به این شرح رعایت شوند: اهداف پژوهش برای مشارکتکنندگان بیان و اطمینان داده شد که برای شرکت و یا خروج از آزمایش اختیار کامل دارند؛ تأکید شد که همه اطلاعات و گفتمانهای جلسات محرمانه است؛ به مشارکتکنندگانی که تمایل به دریافت نتایج پژوهش داشتند، نتایج اعلام شد؛ و نتایج به مرکزی که در آن پژوهش اجرا شد، ارائه گردید.
قبل از اجرای عملی پژوهش با هماهنگی با مدیریت یکی از مراکز مشاوره ابتدا رضایت مشارکتکنندگان در شرکت در پژوهش به صورت کتبی جلب شد. پرسشنامه مقابله با خشونت خانگی علیه زنان توسط زنان و پرسشنامه درگیری تحصیلی توسط فرزندانشان (در صورت داشتن بیش از یک فرزند توسط فرزند بزرگتر) به عنوان ابزار غربالگری و پیشآزمون تکمیل شدند. زنانی که ملاکهای ورود کسب نمره حداقل 60 و یا بیشتر در پرسشنامه خشونت خانگی علیه زنان، صاحب فرزند مدرسهای، و تمایل به مشارکت در پژوهش و جلسات آموزشی را داشتند، در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند. ملاکهای خروج از آموزش نداشتن تمایل به همکاری به هر دلیل و داشتن حتی یک جلسه غیبت در کلاسهای آموزشی بودند. آموزش فقط در گروه آزمایش در 10 جلسه برگزار شد. در پایان آموزش، پرسشنامهها مجدد به عنوان پسآزمون روی زنان و فرزندانشان در دو گروه اجرا شدند.
رده سنی زنان دو گروه از 27 تا 55 سال با میانگین سنی 90/34 (گروه آزمایش 90/34 و گروه کنترل 2/36) بود. تحصیلات زنان در گروه آزمایش 3 نفر زیر دیپلم (10%)، 4 نفر دیپلم (33/13%)، 3 نفر فوق دیپلم (10%)، 4 نفر کارشناسی (33/13%)، 1 نفر کارشناسی ارشد (34/3%) بود. تحصیلات زنان در گروه کنترل 2 نفر زیر دیپلم (66/6%)، 6 نفر دیپلم (00/20%) 2 نفر فوق دیپلم (66/6%)، و 5 نفر کارشناسی (68/16%) بود. رده سنی فرزندان از 8 تا 15 با میانگین سنی 70/12 سال (گروه آزمایش 70/11 و گروه کنترل 00/12) بودند. در گروه آزمایش 7 پسر یا 67/46 (از هر کلاس سوم، ششم، و نهم 1 نفر و از هر کلاس چهارم و پنجم 2 نفر) و 8 دختر یا 33/53% (از کلاس سوم: 3 نفر، از هر کلاس پنجم و هشتم 1 نفر، و از کلاس ششم 3 نفر) بودند. در گروه کنترل 9 پسر یا 60% (از هر کلاس دوم، سوم، هفتم، و نهم 1 نفر، از کلاس پنجم 2 نفر، و از کلاس ششم 3 نفر) و 6 دختر یا 40% (از کلاس سوم 2 نفر، از کلاس پنجم 3 نفر، و از کلاس هشتم 1 نفر) بودند.
جلسات آموزش
خلاصه محتوای جلسات بسته آموزشی در جدول 1، ارائه شده است.
جدول 1. بسته آموزشی پژوهشگرساخته مقابله با خشونت همسر
|
جلسه |
محتوای جلسه |
|
1 |
تعریف خشونت و خشونت خانگی و تأثیر بر فرزندان |
|
2 |
انواع خشونتها علیه زنان: فیزیکی و کلامی، جنسی، محرومیت، و حقوقی |
|
3 |
پرداختن به اِعمال محدودیتها توسط مردان نسبت به زنان و ارائه آمار خشونت خانگی |
|
4 |
توضیح رفتارهایی که خبر از خشونتهای بیشتر در آینده میدهند (علل خشونت) |
|
5 |
باورهای غلط در مورد خشونت علیه زنان |
|
6 |
اهمیت موضوع و ارائه راهکارهای پیشگیرانه مقابله در خروج از بحران خشونت |
|
7 |
ادامه راهکارهای پیشگیرانه نظیرمدیریت اطرافیان و دوستان همسر، مقابله به مثل نکردن. |
|
8 |
آموزش آرامسازی |
|
9 |
ادامه راهکارهای مقابله با خشونت |
|
10 |
ادامه راهکارهای مقابله با خشونت، خلاصه و نتیجهگیری از جلسههای آموزشی، و برگزاری پسآزمون |
برای تحلیل دادهها از آمار توصیفی (میانگین[34]، انحراف معیار[35]، کجی[36]، و کشیدگی[37]) و از آمار استنباطی (تحلیل کوواریانس یک راهه[38] و آزمون خیدو[39]) به کمکSPSS نسخه 18 استفاده شد. پیش از تحلیل، مفروضههای تحلیل کوواریانس نظیر نرمالبودن دادهها (آزمون کولموگروف-اسمیرنوف[40])، همگنی واریانسها[41] (آزمون لوین[42])، و همگنی شیب خط رگرسیون[43] (تعامل[44] پیشآزمون اشتیاق تحصیلی با خشونت همسران در مرحله پس آزمون) بررسی و از رعایت آنها اطمینان حاصل شد.
یافتهها
در جدول 2، توزیع نمرههای خشونت همسر و اشتیاق تحصیلی و ارائه شده است.
جدول 2. مقادیر شاخصهای توصیفی متغیرهای پژوهش 60 = n
|
متغیر |
گروه |
آزمون |
M |
SD |
کجی |
کشیدگی |
|
خشونت همسر |
آزمایش |
پیشآزمون |
06/91 |
73/28 |
098/0- |
74/0- |
|
پسآزمون |
86/65 |
78/26 |
53/0 |
04/0 |
||
|
کنترل |
پیشآزمون |
86/90 |
68/17 |
06/0 |
70/0- |
|
|
پسآزمون |
26/90 |
41/17 |
008/0- |
74/0- |
||
|
اشتیاق تحصیلی |
آزمایش |
پیشآزمون |
46/35 |
32/6 |
05/0- |
56/1- |
|
پسآزمون |
73/51 |
83/4 |
58/0 |
12/1 |
||
|
کنترل |
پیشآزمون |
80/34 |
00/6 |
009/0- |
52/1- |
|
|
پسآزمون |
73/34 |
40/6 |
11/0 |
58/1- |
بر اساس جدول 2، خشونت همسر، گروه آزمایش در پیشآزمون دارای میانگین 06/91 با انحراف معیار 73/28 (73/28 = SD، 06/91 = M) و در پسآزمون دارای میانگین 86/65 با انحراف معیار 78/26 (78/26 = SD، 86/65 = M) است. گروه کنترل در پیشآزمون دارای میانگین 86/90 با انحراف معیار 68/17 (68/17 = SD، 86/90 = M) و در پسآزمون دارای میانگین 26/90 با انحراف معیار 41/17 (41/17 = SD، 26/90 = M) است.
بر اساس همین جدول، اشتیاق تحصیلی فرزندان، گروه آزمایش در پیشآزمون دارای میانگین 46/35 با انحراف معیار 32/6 (32/6 = SD، 46/35 = M) و در پسآزمون دارای میانگین 73/51 با انحراف معیار 83/4 (83/4 = SD، 73/51 = M) است. گروه کنترل در پیشآزمون دارای میانگین 80/34 با انحراف معیار 00/6 (00/6 = SD، 80/34 = M) و در پسآزمون دارای میانگین 73/34 با انحراف معیار 40/6 (40/6 = SD، 73/34 = M) است.
نتیجه بررسی اثربخشی بسته آموزشی مقابله با خشونت بر حسب میزان خشونت خانگی در جدول 3، ارائه شده است.
جدول 3. نتایج آزمون خیدو بین گروههای آزمایش و کنترل بر حسب خشونت خانگی
|
گروه |
ابعاد |
اشتیاق تحصیلی |
X2 |
df |
sig. |
|||||
|
پایین |
متوسط |
بالا |
||||||||
|
Fc |
% |
Fc |
% |
Fc |
% |
|||||
|
آزمایش |
پیشآزمون |
2 |
4/13 |
11 |
3/73 |
2 |
4/13 |
58/19 |
6 |
003/0 |
|
پسآزمون |
7 |
7/46 |
7 |
7/46 |
1 |
7/6 |
||||
|
کنترل |
پیشآزمون |
0 |
0 |
14 |
3/93 |
1 |
7/6 |
|||
|
پسآزمون |
0 |
0 |
15 |
100 |
0 |
0 |
||||
05/0 > p
در جدول 3، نسبت خشونت خانگی همسران مرد در گروه آزمایش به طور معناداری کمتر از گروه کنترل است. بنابراین، آموزش بر کاهش میزان خشونت آنان اثر دارد و باعث کاهش خشونت همسران میشود (05/0 > p، 6 = df، 58/19 = 2X).
در جدول 4، نتایج تحلیل کوواریانس تک متغیری در مقایسه گروهها در اشتیاق تحصیلی ارائه شده است.
جدول 4. تحلیل کوواریانس تک متغیری برای مقایسه گروهها در متغیر وابسته اشتیاق تحصیلی
|
متغیر |
مجموع مجذورات |
درجه آزادی |
میانگین مجموع مجذورات |
F |
sig. |
|
خشونت همسران |
57/226 |
1 |
57/226 |
50/8 |
005/0 |
|
گروهها |
95/239 |
3 |
98/79 |
002/3 |
038/0 |
در جدول 4، بین میانگین نمرات پسآزمون اشتیاق تحصیلی پس از حذف اثر پیشآزمون تفاوت معناداری وجود دارد. میانگین نمرات پسآزمون گروه آزمایش به طور معناداری در اشتیاق تحصیلی بیش از گروه کنترل است. بنابراین، آموزش سبب افزایش اشتیاق تحصیلی در پسآزمون شده است (50/8 = F، 005/0 = p، 3,1F).
در جدول 5 مقایسه دو به دو گروهها آورده شده است.
جدول 5. مقایسه دو به دو گروهها در متغیر مستقل اشتیاق تحصیلی
|
گروه |
ابعاد |
میانگین تعدیل شده |
تفاوت میانگینها |
تفاوت خطای معیار |
sig. |
سطح اطمینان 95/0 |
|
|
حدپایین |
حد بالا |
||||||
|
پیشآزمون آزمایش |
پسآزمون آزمایش |
50/52 |
*31/17- |
31/2 |
0001/0 |
65/23- |
96/10- |
|
پیشآزمون کنترل |
53/34 |
65/0 |
15/2 |
1 |
23/5- |
55/6 |
|
|
پسآزمون کنترل |
49/34 |
70/0 |
15/2 |
1 |
19/5- |
59/6 |
|
|
پسآزمون آزمایش |
پیشآزمونآزمایش |
19/35 |
*31/17 |
31/2 |
0001/0 |
96/10 |
65/23 |
|
پیشآزمون کنترل |
53/34 |
*96/17 |
31/2 |
0001/0 |
63/11 |
30/24 |
|
|
پسآزمون کنترل |
49/34 |
*01/18 |
30/2 |
0001/0 |
69/11 |
32/24 |
|
|
پیشآزمون کنترل |
پیشآزمون آزمایش |
19/35 |
658/0- |
15/2 |
1 |
55/6- |
23/5 |
|
پسآزمون آزمایش |
50/52 |
*96/17- |
31/2 |
0001/0 |
30/24- |
63/11- |
|
|
پسآزمون کنترل |
49/34 |
04/0 |
15/2 |
1 |
85/5- |
93/5 |
|
|
پسآزمون کنترل |
پیشآزمون آزمایش |
19/35 |
70/0 |
15/2 |
1 |
59/6- |
19/5 |
|
پسآزمون آزمایش |
50/52 |
*01/18 |
30/2 |
0001/0 |
32/24- |
69/11- |
|
|
پیشآزمون کنترل |
53/34 |
04/0 |
15/2 |
1 |
93/5- |
85/5 |
|
در جدول 5، نمرات گروه آزمایش در پسآزمون تفاوت معناداری با نمرات پیشآزمون و پسآزمون گروه کنترل دارد. تفاوت میانگین پسآزمون گروه آزمایش با پیشآزمون گروه آزمایش (31/17) سطح معناداری را نشان میدهد (0001/0 = p). یعنی عملکرد افراد بعد از آموزش در پسآزمون بهبود یافته است. تفاوت پیشآزمون و پسآزمون گروه کنترل با تفاوت میانگین (96/17) و (01/18) نشان میدهد که آموزش موجب افزایش اشتیاق تحصیلی گروه آزمایش شده است.
بحث و نتیجه گیری
هدف پژوهش حاضر طراحی بسته آموزشی مقابله با خشونت همسران و بررسی اثربخشی آن بر اشتیاق تحصیلی فرزندان بود. برای بررسی دقیقتر اثربخشی آموزش، به هر متغیر جداگانه پرداخته میشود.
آموزش مقابله با خشونت همسران (مرد) بر کاهش خشونت همسران اثربخشی دارد. این یافته با یافتههای احمدی و سلیمان اختیاری (1389) در مورد فراتحلیل اثربخشی روشهای آموزش کاهش خشونت، تقدیسی و همکاران (1391) در مورد خودکارآمدی و خشونت خانگی، فونتن (2007) در مورد آموزش خانواده و حمایت کودکان، پراودلاک و همکاران (2014) در مورد برنامه آموزش کاهش خشونت، بلنچت-کوهن (2009) در مورد مداخله کاهش خشونت خانگی، و پرسون (2019) در مورد بانکهای اطلاعاتی خشونت خانگی همخوانی دارد. این یافته این گونه تبیین میشود: آموزش بر افزایش میزان آگاهی خانوادهها و خاص زنان در پیشگیری از خشونت تاثیر دارد (تقدیسی و همکاران، 1391؛ رهکشای، 1395). با آموزش روشهای مقابله با خشونت مردان میتوان به زنان خشونت دیده کمک کرد تا در مواجهه با خشم همسرشان، خشونت متقابل خود را کنترل کنند و از بروز رفتارهای خشونتآمیز همسرشان جلوگیری و یا آن را کاهش دهند. انجام روشهایی نظیر اجتناب از مقابله به مثل، صحبت و گفتگوی پس از آرامش، استفاده از جملات مثبت، درخواست کمک و راهنمایی از بزرگان خانواده، و مراجعه به مراکز مشاوره روشهای مقابلهای موثر و کارآمد است (سالاریفر و تبیک، 1389). آموزش زنان و کمک به آنها در کنترل خشم همسرانشان باعث میگردد که توانمندیهای روانی اجتماعی آنها افزایش یابد و قادر شوند بر افکار و احساسات خود تسلط داشته باشند. یادگیری و آگاهی زنان به مردان کمک میکند تا این دسته از مردان یاد بگیرند برخشم خود غلبه یابند و این توانایی را کسب کنند که از زندگی خود لذت برند و از آن ارزیابی مثبتی داشته باشند. آموزش مهارت کنترل خشم، یادگیری آگاهانه راهکارهای پیشگیرانه، و یادگیری راهکارهای مقابله با خشونت کمک میکنند تا در نهایت خشونت خانگی کاهش یابد (لهاک و اسدی، 1399).
آموزش مقابله با خشونت بر اشتیاق تحصیلی فرزندان اثربخشی مثبت دارد. این یافته با یافتههای زارع شاهآبادی و امینی (1389) در مورد خشونت خانگی و قومیت، زارع شاهآبادی و ندرپور (1393) در مورد تجربه خشونت در دوران کودکی، کانو و ویویان (2001) در مورد عوامل استرسزای مرتبط با خشونت خانگی، فونتن (2007) در مورد آموزش خانواده و حمایت کودکان، بلنچت-کوهن (2009) در مورد مداخله کاهش خشونت خانگی، گراهام-برمن و همکاران (2007) در مورد نگرش کودکان در معرض خشونت خانگی، ادواردز و همکاران (2014) در مورد اقدامات پیشگیرانه کاهش خشونت، پراودلاک و همکاران (2014) در مورد برنامه آموزش کاهش خشونت، همخوانی دارد. این یافته این گونه تبیین میشود: کودکانی که مستقیم و یا غیرمستقیم در معرض خشونت والدین قرار دارند نسبت به سایر کودکان علایم عاطفی و رفتارهای نامناسب اجتماعی نشان میدهند (علیوردینیا و همکاران، 1389). بنابراین، حمایت خانواده رابطه مثبت و مستقیمی با اشتیاق تحصیلی فرزندان دارد و اثر این عامل بیش از آثار اقتصادی و اجتماعی است (فنگ، 2016). آشکارا اقدامات پیشگیرانه کاهش خشونت در خانواده برای سلامت روانی فرزندان و کسب نگرش مثبت آنها به پیشرفت و شوق به تحصیل ضروری است و این امر با شناسایی و طراحی روشهای مواجهه با خشونت محقق میشود (احمدی و سلیمان اختیاری، 1389؛ ادواردز و همکاران، 2014؛ پرسون، 2019). بنابراین، مسائل و مشکلات خانواده میتواند به شکست در تحصیل و تعلیم و تربیت منجر شود و دانشآموزان با جو خانوادگی ناکارآمد را از نظر عملکرد تحصیلی در وضعیت بدی قرار دهند (تقدیسی و همکاران، 1391). حمایت، آموزش، برخورداری از عدالت در خانه و جامعه، داشتن یک خانواده خوب و برخورداری از چتر حمایتی والدین، و داشتن مدرسه ایمن همه به کودک کمک می کنند تا او بتواند خوب رشد کند، به بالندگی مناسبی دست یابد، قادر شود در بزرگسالی تبدیل به فردی مفید و سالم گردد، و توانایی این را داشته باشد که بتواند هنجارهای مطلوب اجتماعی جامعهاش را پذیرا باشد (بلنچت-کوهن، 2009؛ یونیسف، 2006، 2021).
در کل نتیجه گرفته میشود که آموزش با استفاده از بسته آموزشی پژوهشگرساخته در کاهش خشونت همسران (مرد) و افزایش اشتیاق تحصیلی فرزندانشان نقش مثبتی دارد و از آن میتوان در جهت کاهش مشکلات تحصیلی و همچنین افزایش اشتیاق تحصیلی بهره برد. محدودیتهای پژوهش عبارت بودند از کنترلنکردن سطح تحصیلات، وضعیت اجتماعی و اقتصادی والدین و تاثیر ندادن آنها در فرایند آموزش بود. دیگر محدودیت اجرا در یک مؤسسه خاص، اجرا فقط روی زنان، و تاثیر ندادن جنسیت و مقطع تحصیلی فرزندان در روند اجرای آموزش بود. ابزار گردآوری محدود به پرسشنامه بود که جنبه خودگزارشی دارد. به همین دلیل ممکن است در اطلاعات به دست آمده سوگیری ایجاد شده باشد. پیشنهاد میشود که پژوهشهای مشابه با توجه به تحصیلات، وضعیت اجتماعی و اقتصادی والدین، و مقطع تحصیلی فرزندان در شهرهای دیگر کشور نیز انجام شود. علاوه بر استفاده از پرسشنامه از سایر ابزارها خاص مصاحبه نیز استفاده شود و نقش جنسیت فرزندان به عنوان متغیر تعدیلکننده مد نظر قرار گیرد. در ضمن این که جلسهها آموزشی خاص آموزش مردان برگزار و اثربخشی آن مورد پژوهش قرار گردد. لازم است که انجمن و یا گروهی از زنان خشونت دیده تشکیل و با برگزاری کارگاه، جلسات منظم در طول هفته به صورت خودمحور و بدون حضور مشاور و یا کارشناس، تنها با استفاده از تجربیات و پیشنهادات خود افراد برگزار شود و رسانهها (روزنامه، رادیو، تلویزیون، و...) با تمرکز بیشتر بر موضوع خشونت خانگی پرداخته و با مقابله با آن معضل خشونت خانگی را حذف و یا به حداقل ممکن برسانند.
[1]. domestic violence
[2]. Metz, Calmet, & Thevenot
[3]. academic aspiration (academic enthusiasm)
[4]. Laeheem & Boonprakarn
[5]. Fredricks, Blumenfeld, & Paris
[6]. Kim, Hong, & Song
[7]. Fredricks, Blumenfeld, Friedel, & Paris
[8]. cognitive engagement
[9]. emotional engagement
[10]. behavior engagement
[11]. Giano, Tuttle, Merten, Gallus, Cox, & Shreffler
[12]. social cognitive theory
[13]. observational learning theory
[14]. Bandura
[15]. Khan, Brice, Saunders, & Plumtree
[16]. Pearson
[17]. Fraser & Garg
[18].Fang
[19]. Cano & Vivian
[20]. Graham-Bermann, Lynch, Banyard, DeVoe, & Halabu
[21]. community-based intervention
[22]. Bourassa
[23]. Edwards, Neal, & Rodenhizer-Stämpfli
[24]. Proudlock, Mathews, & Jamieson
[25]. Fountain
[26].Secretariat of the United Nations Secretary-General’s Study
[27].International Save the Children Alliance
[28].United Nations Children's Fund (UNICEF)
[29]. World Organisation of the Scout Movement
[30]. Blanchet-Cohen
[31]. Committee on the Rights of the Child
[32]. education
[33]. Persson
[34]. mean
[35]. standadrd deviation
[36]. skewness
[37]. kurtisis
[38]. one-way analysis of covariance (ANCOVA)
[39]. chi-square test
[40]. Kolmogorov–Smirnov test
[41]. homogeneity of variance test
[42]. Levene's test
[43]. homogeneity of slope regression
[44]. intercept
- آقاخانی، نادر؛، افتخاری، علی؛ زارعی خیرآباد، عباس؛ موسوی، احسان؛، دلیرراد، محمد؛ پرند، مریم؛ اقتدار، سامرم؛ و رهبر، نرگس (1391). بررسی انواع خشونت شوهران علیه زنان و تأثیر عوامل مختلف در میزان بروز آنها در زنان مراجعهکننده به پزشکی قانونی شهرستان ارومیه در سال 91-90. مجله علمی پزشکی قانونی، 18(3-2)، 78-69.
- احمدی، بتول و سلیمان اختیاری، یلدا (1389). اثربخشی مداخلات آموزش سلامت برای پیشگیری از خشونت خانگی علیه زنان. فصلنامة علمی ـ پژوهشی رفاه اجتماعی، 11(40)، 257-237.
- اسلامی، محمدعلی؛ درتاج، فریبرز؛ سعدیپور، اسماعیل؛ و دلاور، علی (1395). مدلیابی علی اشتیاق تحصیلی بر مبنای منابع شخصی و منابع اجتماعی در دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه امیرکبیر تهران. فصلنامه فرهنگ مشاوره و رواندرمانی، 7، 133-161.
- پوردل، مژگان و عباسپور، ذبیحالله (1397). مقایسه انواع خشونت علیه زنان شهری و روستایی. پژوهشهای کاربردی در مشاوره، 1(3)، 82-69.
- تقدیسی، محمدحسین؛ لطیفی، مرضیه؛ افکاری، محمداسحاق؛ دستورپور، مریم؛ استبصاری، فاطمه؛ و جمالزاده، فاطمه (1391). تاثیر مداخله آموزشی بر افزایش خودکارآمدی و آگاهی زنان برای پیشگیری از خشونت خانگی. فصلنامه علمى پژوهشى آموزش بهداشت و ارتقاى سلامت، 1(1)، 32-38.
- روحی، علیرضا؛ جزایری، رضوانالسادات؛ فاتحیزاده، مریمالسادات؛ و اعتمادی، عذرا (1396). ساخت و بررسی ویژگیهای روانسنجی پرسشنامه آسیبهای تعاملی زناشویی مردان دارای شخصیت اجتنابی. فصلنامه اندازهگیری تربیتی، 8(28)، 205-181.
- رهکشای، حمیده (1395). نقش مداخله دولتها در خشونت خانگی علیه زنان از منظر حقوق بشر. پژوهشنامه حقوق بشری، 4، 121-۱50.
- زارع شاهآبادی، اکبر و امینی، کژال (1389). بررسی تأثیر قومیت بر خشونت علیه زنان در شهر تکاب. فصلنامه نظم و امنیت انتظامی، 1(3) 53-78.
- زارع شاهآبادی، اکبر و ندرپور، یاسر (1393). رابطه بین تجربه خشونت در دوران کودکی و خشونت علیه زمان در شهر کوهدشت. مطالعات اجتماعی روانشناختی زنان، 12(4)، 1198-93.
- سالاریفر، محمدرضا و تبیک، محمدتقی (1389). مقابله با خشونت خانگی علیه زنان، قم: مرکز نشر هاجر.
- سایری، کبری (1395). مقایسه انگیزش تحصیلی و اشتیاق به مدرسه در دانشآموزان با و بدون اختلالات یادگیری. پایاننامه ارشد. شاهرود، سمنان: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شاهرود.
- شفیعی، فاطمه و قدوسی، آرش (1398). نقش رگههای شخصیتی و مهارتهای اجتماعی در پیشبینی خشونت خانگی زوجین. رویش روان شناسی، 8(10)، 96-89..
- طالبی، سعید؛ زارع، حسین؛ رستگار، احمد؛ و حسنپور، امین (1393). ساختار عاملی مقیاس درگیری تحصیلی فریدریکس (شناختی، رفتاری و انگیزشی). پژوهش در نظام های آموزشی، 8(24)، 16-1.
- عباسی، مسلم؛ درگاهی، شهریار؛ پیرانی، ذبیح؛ و بنیادی، فرزانه (1394). ﻧﻘﺶﺗﻌﻠﻞ ورزی و خودتنظیمی انگیزشی درﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ اﺷﺘﻴﺎق ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن. آموزش در علوم پزشکی، 15(23)، 160-169.
- علیوردینیا، اکبر؛ ریاحی، محمداسماعیل؛ و اسفندیاری، فاطمه (1389). تبیین نگرش دانشجویان دختر نسبت به خشونت علیه زنان: آزمون تجربی دیدگاه یادگیری اجتماعی. مسائل اجتماعی ایران، 1( 1)، 103-131.
- فکوهی، ناصر و اوحدی، یاسمن (1391). هویت و فضای عمومی در شهر (مطالعه دختران دانشجو در شهرستان رفسنجان). مطالعات اجتماعی ایران، 6(1)، 78-58.
- گنجی، بینظیر؛ توکلی، سمیرا؛ بنیاسدی، فادزه؛ و اسدی، سکینه (1395). بررسی رابطه بین اعتیاد به اینترنت و اشتیاق تحصیلی دانشجویان. دو ماهنامه علمی پژوهشی راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 9( 2)، 150-155.
- لهاک، علی و اسدی، جهانشیر (1399). اثربخشی آموزش ذهن آگاهی بر میزان توجه و پرخاشگری در کودکان زیر دوازده سال. پژوهشهای روان شناسی اجتماعی، 10(40)، 20-.1
- محسنی تبریزی، علیرضا؛ کلدی، علیرضا؛ و جوادیانزاده، مهدیه (1391). بررسی وضعیت خشونت خانگی در زنان متاهل مراجعهکننده به مراکز پزشکی قانونی و بهزیستی شهرستان یزد در سال 1389. فصلنامه طلوع بهداشت یزد، 1(3)، 11-24.
- ملائی، فاطمه؛ حجازی، مسعود؛ یوسفی افراشته، مجید؛ و مروتی، ذکرالله (1398). نقش میانجی ذهنآگاهی در رابطه بین اشتیاق تحصیلی و سرزندگی تحصیلی دانش آموزان دختر. پژوهش در نظام های آموزشی، 14(48)، 90-75.
- مهداد، علی؛ ذاکرین، سمیه؛ و مهدیزادگان، ایران (1392). رابطه ویژگیهای شخصیت با میل به بروز به خشونت در محیط کار. پژوهشهای روان شناسی اجتماعی، 3(10)، 60-45.
- موسیوند، محبوبه و بگیان، محمدجواد (1399). نقش ادراک نابرابری جنسیتی ، خودانضباطی و مسئولیتپذیری اجتماعی در پیشبینی پیشرفت تحصیلی دانشجویان دختر دانشگاه‌های تهران. پژوهشهای روان شناسی اجتماعی، 13(39)، 162-141.
- میرزایی، رحمت (1393). بررسی وضعیت خشونت خانگی در زنان مراجعه کننده به مراکز قضایی شهرستان پاوه. فصلنامه مددکاری اجتماعی، 2(1)، 61-95.
- نیکدل، فریبرز و جاودانیان، صادق (1397). طرحوارههای شناختی پرخاشگر، شیوههای کنترل خشم و رضایت جنسی با گرایش مردان به خشونت علیه زنان. پژوهشهای روان شناسی اجتماعی، 9(33)، 52-52.
- یعقوبی هشجین، سیده فاطمه؛ حسنی، جعفر؛ و کاظمی، محمود (1392). بررسی خصوصیات روانسنجی نسخه فارسی پرسشنامه رویدادهای تبعیضآمیز جنسیتی. پژوهشهای روان شناسی اجتماعی، 3(11)، 124-109.
- Bandura, A. (2018). Toward a psychology of human agency: Pathways and reflections. Perspectives on Psychological Science, 13(2), 130-136. https://doi.org/10.1177/1745691617699280
- Blanchet-Cohen, N. (2009). Children, agency and violence: In and beyond the United Nations study on violence against children. https://www.researchgate.net/publication/46473536_Children_agency_and_violence_in_and_beyond_the_United_Nations_study_on_violence_against_children
- Bourassa, C. (2007). Co-occurrence of interparental violence and child physical abuse and it’s effect on the adolescents’ behavior. Journal of Family Violence, 22(8), 691-701. https://doi.org/10.1007/s10896-007-9117-8
- Cano, A., & Vivian, D. (2001). Life stressors and husband-to-wife violence. Aggression and Violent Behavior, 6(5), 459-480. https://doi.org/10.1016/S1359-1789(00)00017-3
- Edwards, K. M., Neal, A. M., & Rodenhizer-Stämpfli, K. A. (2017). Domestic violence prevention. In: B. Teasdale & M. S. Bradley (Eds.), Preventing crime and violence (pp. 215–227). New York, NY: Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-319-44124-5_19
- Fang, L. (2016). Educational aspirations of Chinese migrant children: The role of self-esteem contextual and individual influences. Learning and Individual Differences, 50, 195-202. http://dx.doi.org/10.1016/j.lindif.2016.08.009
- Fountain, S. (2017). Our right to be protected from violence: Activities for learning and taking action for children and young people. https://resourcecentre.savethechildren.net/node/3013/pdf/3013.pdf
- Fraser, M. & Garg, R. (2011) Educational aspirations. In Levesque R. J. R. (Eds.). Encyclopedia of adolescence (pp. 807-812). New York, NY: Springer.
- Fredricks, J. A., Blumenfeld, P. C., & Paris, A. H. (2004). School engagement: Potential of the concept, state of the evidence. Review of Educational Research, 74(1), 59-109. https://doi.org/10.3102/00346543074001059
- Fredricks, J. A., Blumenfeld, P., Friedel, J., & Paris, A. (2003). School engagement. In: K. A. Moore & L.H. Lippman (Eds.), What do children need to flourish? Conceptualizing and measuring indicators of positive development (pp. 305 – 321). New York, NY: Springer.
- Giano, Z., Tuttle, B. M., Merten, M. J., Gallus, K. L., Cox, R. B., & Shreffler, K. M. (2018). Parental documentation status and educational aspirations among Latino adolescents: Mediating effects of school connectedness and parental attitudes towards education. Hispanic Journal of Behavioral Sciences, 40(3), 279-293. https://doi.org/10.1177/0739986318770377
- Graham-Bermann, S. A., Lynch, S., Banyard, V., DeVoe, E. R., & Halabu, H. (2007). Community-based intervention for children exposed to intimate partner violence: An efficacy trial. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 75(2), 199. https://doi.org/10.1037/0022-006X.75.2.199
- Khan, L., Brice, H., Saunders, A., & Plumtree, A. (2013). A need to belong: What leads girls to join gangs. London: Centre for Mental Health. https://www.centreformentalhealth.org.uk/sites/default/files/2018-09/A_need_to_belong.pdf
- Kim, H. J., Hong, A. J., & Song, H. D. (2019). The roles of academic engagement and digital readiness in students’ achievements in university e-learning environments. International Journal of Educational Technology in Higher Education, 16(1), 21 (3-18). https://doi.org/10.1186/s41239-019-0152-3
- Laeheem, K. & Boonprakarn, K. (2017). Factors predicting domestic violence among Thai Muslim married couples in Pattani province. Kasetsart Journal of Social Sciences, 38(3), 352-358. https://doi.org/10.1016/j.kjss.2016.10.005
- Metz, C., Calmet, J., & Thevenot, A. (2019). Women subjected to domestic violence: The impossibility of separation. Psychoanalytic Psychology, 36(1), 36–43. https://doi.org/10.1037/pap0000186
- Pearson, C. L. (2009). The role of self-efficacy, family support, family affection, and family conflict on adolescent academic performance. Master’s Thesis, Nashville, Tennessee: East Tennessee State University. https://dc.etsu.edu/etd/1885/
- J. (2019). Consultative committee of the convention for the protection of individuals with regard to Automatic Processing of Personal Data Convention 108. https://rm.coe.int/t-pd-2019-06rev-eng-report-children-data-protection-in-educational-sys/168098d309
- Proudlock, P., Mathews, S., & Jamieson, L. (2014). Children’s right to be protected from violence: A review of South Africa’s laws and policies. South Africa’s Progress in Realising Children’s Rights: A Law Review, 166. http://www.ci.uct.ac.za/sites/default/files/image_tool/images/367/publication/2014/Realising_childrens_rights_law_review_2014.pdf#page=171
- United Nations Children's Fund (UNICEF) (2006). A simplified version of the United Nations Convention on the Rights of the Child. https://www.unicef.org.au/upload/unicef/media/unicef-simplified-convention-child-rights.pdf
United Nations Children's Fund (UNICEF) (2021). Child protection update. https://www.unicef.org/media/100051/file/COVID-19-Edition-UNICEF-Child-Protection-Update-May-21.pdf
)