مقدمه

ورود به دانشگاه منجر به جدایی فرد از خانواده و ورود به عرصه اجتماع به عنوان یک فرد مستقل است، بنابراین دوره بسیار حساسی است و می توان پیش بینی نمود که این استقلال فرد، می تواند در شخصیت وی اثرگذار باشد. در این راستا، بررسی ویژگی های روانشناختی دانشجویان ضرورت دارد )شاپیرو، آستین، بیشاپ و کودوا[1]،  2005). انسان ها مجموعه ای غنی و پیچیده از رفتارها، نگرش ها و عواطف مثبت نسبت به دیگران را نشان می دهند، که از آن به عنوان جامعه پسندی[2] یاد می شود (نافو نوم، یوزفوسکی، اسرائل، داویدوف و زاهن-وکسلر[3]، 2015). بنابراین، جامعه پسندی سازه ای پیچیده و چند بُعدی است (پادیلا-والکر و کارلو[4]، 2014). در سطح عاطفی، شامل ویژگی چون همدلی یعنی تمایل به درک و سهیم شدن در حالات عاطفی دیگران است (ایزنبرگ، فابس و اسپینراد[5]، 2006). در سطح رفتاری، رفتار جامعه پسند[6] به عنوان یک رفتار داوطلبانه تعریف می شود که با هدف سود بردن دیگران انجام می شود (ایزنبرگ، ون شایندل[7] و اسپینارد، 2016). سرانجام، در سطح نگرشی، جامعه پسندی شامل ارزشهای اجتماعی مانند خیرخواهی و نگرشهای مثبت متمرکز بر دیگران است (شوارتز[8]، 2010). زنان و مردان در جذب رفتار جامعه پسند شباهت زیادی دارند و بیشترین تأکید بر طبقه بندی های خاص این رفتارهاست. رفتارهای جامعه پسند در زنان، بیشتر رابطه ای و گروهی است و این رفتارها در مردان بیشتر نماینده ای و به صورت جهت گیری شده مانند تمرکز بر قدرت همکاری است. مبدأ این باورها تحت تأثیر پردازش های هورمونی، انتظارات اجتماعی و موقعیت های فردی قرار دارد (ایگلی[9]، 2009).

کارلو و برندی[10] (2001؛ به نقل از گیو[11]، 2017) شش وجه رفتاری که در عمل جامعه پسندی وجود دارد را تحت عنوان نوعدوستی، فوریت زمانی، هیجانی بودن، پذیرا بودن، گمنامی و سازگاری طبقه بندی نمودند. رفتارهای جامعه پسند نقش مهمی در جامعه پذیری افراد دارد. پژوهشگران نشان داده اند که رفتار جامعه پسند با رفتار ضداجتماعی (تامپسون و گالون[12]، 2015)، و رفتار پرخاشگری (مک گینلی[13] و کارلو، 2007) و ویژگی روان آزرده گرایی  (آقایوسفی، مصطفائی، زارع و ایمانی فر، 1394) رابطه منفی و با بهزیستی روانی (هوی، نگ، برزاگی، کانینگهام-اموس و کوگان[14]، 2020؛ ژانگ، چن، شی و ژو[15]، 2018)، ذهن آگاهی (بری و همکاران[16]، 2018)، پیشرفت تحصیلی و روابط خوب با همسالان (پادیلا-والکر، فراسر، بلک و بین[17]، 2014)، سبک دلبستگی ایمن (میکولنسر و شاور[18]، 2010)، مولفه های های رفتار اجتماعی مطلوب (آقایوسفی و همکاران، 1394)، ابعاد برون گرایی، گشودگی، موافق بودن و باوجدان بودن (آقایوسفی و همکاران، 1394؛ صفاری نیا، آقایوسفی و ایمانی فر، 1395) و عاطفه مثبت (صفاری نیا و همکاران، 1395) ارتباط مثبت داشته است. علاوه بر این، مشخص شده است که رفتارهای جامعه پسند برای هماهنگی بین فردی مناسب است. این امر احساس حمایت اجتماعی بیشتری را از خانواده ها و گروه های همسالان برای افراد فراهم می کند. این تقویت کننده های روانشناختی به دانشجویان کمک می کند تا با احساسات تنهایی، اضطراب، درماندگی، سردرگمی و همچنین سایر احساسات منفی که ممکن است ناشی از یادگیری فشرده و همچنین رقابت بین فردی و اجتماعی باشد، کنار بیایند (استورچ و ماسیا وارنر[19]، 2003؛ به نقل از گیو، 2017). اسپاتارو، کالابرو و لونگوباردی[20] (2020) در یک مطالعه نشان دادند که رفتار جامعه پسد در ارتباط بین همدلی و پرخاشگری نقش میانجی دارد.

جامعه پسندی متأثر از عوامل شخصی و اجتماعی است که بررسی آنها موجب شناخت بهتر عوامل نیرومندساز تعامل های اجتماعی می شود. یکی از این عوامل ابعاد سرشتی و منشی شخصیت است (عطاری، قنبری هاشم آبادی، مشهدی و کارشکی، 2018). از نظر کلونینجر، رشد شخصیت مبتنی بر تعامل بین ابعاد سرشت^[21] و منش^[22]  است (کلوننیجر، شراکیک و پرزیبک[23]، 1993). سرشت بخش زیستی و ارثی شخصیت و نشانگر آمادگی­های پیش­ساخته در واکنش به هیجانات پایه است (شراکیک و کلوننیجر، 2005)  و پاسخ­های هیجانی خودکار نظیر ترس، خشم و انزجار را در بر می­گیرد (فانتولاکیس[24] و همکاران، 2015). صفات سرشتی و عادت­های رفتاری مرتبط با آنها، در اوایل زندگی و از طریق یادگیری تداعی و نیرومندی سیناپسی شکل می­گیرند که عواطف پایدار، ادراک و حافظه روندی را ایجاد می­نمایند (شراکیک و کلوننیجر، 2010) و در سراسر زندگی ثابت باقی می­مانند (شراکیک و کلوننیجر، 2013؛ زوهر، زویر، وانگ، کلونینجر و آنوخین[25]، 2019). سرشت به­عنوان هسته هیجانی شخصیت شامل چهار بُعد مستقل است: 1) نوجویی^[26]، فعال­سازی رفتاری در پاسخ به تازگی و نشانه­های پاداش یا حذف تنبیه؛ 2) آسیب­پرهیزی^[27]، بازداری رفتاری در پاسخ به نشانه­های تنبیه یا فقدان پاداش؛ 3) پاداش­وابستگی^[28]، تداوم رفتار تقویت­شده­ی اجتماعی؛ و 4) پشتکار^[29]، تداوم رفتار صرفاً با وجود تقویت متناوب (زانینوتو[30] و همکاران، 2016). منش، بخش محیط­ ساخته شخصیت است که در طی زمان و از طریق تعامل سرشت با محیط ساخته می­شود (شراکیک و کلوننیجر، 2005)  و به تفاوت­های فردی در اهداف، ارزش­ها و خودپنداشت­ها^[31]، اشاره دارد؛ صفاتی شامل: یادگیری مفهومی و بینشی و فرایندهای شناختی سطح بالاتر بازنمایی رمزی، منطق، حافظه گزاره­ای و غیره (شراکیک و کلوننیجر، 2010) و هیجانات خودآگاه نظیر شرم، گناه، و همدلی را در بر می­گیرد (فانتولاکیس و همکاران، 2015).  کلونینجر سه بُعد را برای منش در نظر می­گیرد: 1) خود­راهبری^[32]، آگاهی فرد از خویشتن به­عنوان یک فرد مستقل و تحقق اهداف زندگی به شیوه­ای هدفمند و مسئولانه؛ 2) همکاری^[33]، دیدگاه فرد از خود به­عنوان بخشی جدایی ناپذیر از جامعه که سطوح همدلی، دلسوزی و همانندسازی فرد با دیگران را نشان می­دهد؛ و 3) خودفراروی^[34]، حسی از خویشتن به­عنوان بخشی جدایی ناپذیر از جهان از طریق احساسات خودفراموشی و همانندسازی روحانی با چیزی خارج از خویشتن فردی خود (جاکسیک[35] و همکاران، 2015). از یکسو ابعاد منش، شاخص مهمی برای ارزیابی میزان سلامت و بهزیستی افراد است (کلونینجر، 2004؛ کلونینجر، 2013؛ کلونینجر و زوهر، 2011؛ شوتز، آرچر و گارسیا[36]، 2013؛ موریا و همکاران[37]، 2015)؛ از سوی دیگر، مطالعات مختلف نشان داده اند که ابعاد سرشت، پیش بینی کننده رفتار جامعه پسند در افراد هستند (استفانتوس[38]، 2012؛ یاگمورلو و سانسون[39]، 2009؛ نیگ[40]، 2006). در پژوهش خاتون، کارماکار و دوگرا[41] (2016) که به بررسی ارتباط ابعاد سرشت و منش با آسیب های روانشناختی و رفتارهای جامعه پسند پرداختند، مشخص گردید که ابعاد سرشتی آسیب پرهیزی و نوجویی همبستگی منفی و معنادار با رفتار جامعه پسند داشتند. همچنین ابعاد سرشتی پاداش وابستگی و پشتکار و ابعاد منشی خودراهبری، همکاری و خودفراروی همبستگی مثبت و معناداری با رفتار جامعه پسند داشتند.    

یک قابلیت واقعی از منابع اجتماعی که در موقعیتهای استرس زا به عنوان مساعدت و یاری استفاده می شود و نقش مهمی در جامعه پسندی دارد، حمایت اجتماعی ادراک شده[42] است. پژوهشگران برای تبیین چگونگی تأثیر حمایت اجتماعی بر سلامتی، دو مدل را مطرح کرده اند: یکی مدل تأثیرکلی و دیگری فرضیه سپرمانند در برابر استرس. بر پایه مدل نخست، حمایت اجتماعی صرف نظر از این که فرد تحت تأثیراسترس باشد یا نه، باعث می شود تا فرد از تجارب منفی پرهیز کند و از این رو اثرات سودمندی بر سلامتی دارد؛ بر پایه الگوی دوم، حمایت اجتماعی تنها برای افراد تحت استرس سودمند است و چون سپری مانع نفوذ استرس بر فرد می شود (سارافینو[43]، 2002؛ ترجمه میرزایی و همکاران، 1398). منابع حمایت اجتماعی بسیارمتنوع هستند. محیط خانواده، اولین محل کسب تجارب حمایت اجتماعی است. از دیگر منابع حمایت اجتماعی می توان به همسالان، دوستان، خویشاوندان، همسایه ها و همکاران اشاره کرد. در این راستا، بارتن، تروپ و دافار[44] (2020) به بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و رفتارهای جامعه پسند در کودکان پرداختند و نشان دادند که همبستگی مثبتی بین این دو مولفه وجود دارد. مطالعات زیادی به طور مستقیم وغیرمستقیم حمایت اجتماعی را عاملی مؤثر بر کیفیت زندگی (استودارت و همکاران[45]، 2016؛ اونالان و گاسر، باسترک، بایدر و ازترک، [46]،2015 ؛ هوارد، کریون، هاگس، الری و جیمز[47]، 2017) و رفتار جامعه پسند (استریت، کارلو کیلورن[48]، 2020؛ تور-پرکار، دومنچ و مستر[49]، 2018؛ گیو، 2017) دانسته اند.

با استناد به شواهد پژوهشی موجود و مطالب نظری فوق، اهمیت تاثیرگذاری متغیرهایی چون ابعاد سرشت و منش و حمایت اجتماعی ادراک شده  بر سطوح جامعه پذیری دانشجویان استنباط می شود، اما این شواهد اول اینکه مقدماتی هستند؛ دوم اینکه شرایط فرهنگی منجر به اثرگذاری عوامل مختلف در جامعه پسندی افراد می گردد که این موضوع در مطالعه یاگمورلو و سانسون (2009 ) نیز نشان داده شد. نتایج این پژوهش می تواند مکانیسم های ارتباطی و تاثیرگذاری این متغیرها را به طور اختصاصی بر جامعه پسندی مشخص نماید. بنابراین، هدف اصلی پژوهش حاضر تبیین جامعه پسندی دانشجویان بر اساس ابعاد سرشت و منش و حمایت اجتماعی ادراک شده است.

روش

پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی از نوع مطالعات همبستگی است. جامعه آماری پژوهش دربرگیرنده دانشجویان دانشگاه پیام نور مرکز رشت در سال تحصیلی99-1398 بود که با توجه به حجم جامعه 800 نفری دانشجویان کارشناسی، طبق جدول مورگان 260 نفر با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند و بعد از کنار گذاشتن پرسشنامه های ناقص، 220 نفر در گروه نمونه باقی ماندند و پرسشنامه این شرکت کنندگان تحلیل گردید. معیارهای ورود به این مطالعه دانشجوی دانشگاه پیام نور بودن، میانگین سنی 18 الی 35 سال با توجه به میانگین سن دانشجویان ورودی مقطع کارشناسی و رضایت خاطر جهت تکمیل پرسشنامه ها بود و معیار خروج شرکت کنندگان، تکمیل ناقص پرسشنامه ها بود. بعد از صحبت با شرکت کنندگان، سه پرسشنامه که در ادامه به صورت مبسوط به آن اشاره خواهیم نمود در اختیار آنها قرار گرفت و اطمینان خاطر داده شد که اطلاعات پرسشنامه به صورت محرمانه نزد پژوهشگر باقی خواهد ماند. لازم به ذکر است که پرسشنامه های مطالعه حاضر در آبان ماه 1398 تکمیل گردید، لذا به صورت حضوری انجام شد.

ابزارهای پژوهش

الف) پرسش نامه شخصیت جامعه پسند :این پرسش نامه توسط پنر در سال 2002 طراحی شده و دارای 30 گویه است و دو عامل کمک رسانی و هم حسی جهت گیری شده به دیگران را در یک مقیاس 5 درجه ای لیکرت می سنجد. هر دو زیرمقیاس همگرایی درونی بیش از 80/0 و روایی بازآزمایی برای هم حسی جهت گیری شده به دیگران 77/0 و کمک رسانی 85/0 داشت (پنر و فینکلستین،1998؛ به نقل از صفاری نیا، بیات و نورمحمدی، 1396). صفاری نیا و باجلان (1390) در مطالعه ای که روی 850 دانشجو انجام شد، روایی و پایایی این پرسشنامه را مطلوب ارزیابی نمودند. ضرایب بازآزمایی کل 98/0 و خرده مقیاس ها 42/0 تا 1 حاصل شد. نتایج با استفاده از روش تحلیل عامل تأییدی و شاخص هایی نظیر 02/0 RMSEA=، 96/0GFI=، 95/0AGFI= نشان داد که ساختار دو عاملی در جامعه ایرانی برازش خوبی دارد. ضراب آلفای کرونباخ در مطالعه حاضر برای دو عامل فوق به ترتیب 73/0 و 79/0 و کل 76/0 حاصل شد.

ب) نسخه کوتاه پرسشنامه سرشت و منش: این ابزار توسط آدان سرا-گرابولسا، ساسی و ناتاله[50] (2009 ) بر اساس گزینش 56 گویه از پرسشنامه سرشت و منش تجدید نظر شده  240 سوالی طراحی شد و هفت بعد شخصیت مطرح شده در مدل پیشنهادی کلونینجر را مورد ارزیابی قرار می­دهد. برای هریک از ابعاد سرشت (نوجویی، آسیب­پرهیزی، پاداش­وابستگی و پشتکار) و منش (خودراهبری، همکاری و خودفراروی) 8 آیتم در نظر گرفته شده است که آزمودنی­ها می بایست بر اساس مقیاس 5 درجه­ای لیکرتی از 1 (کاملاً مخالفم) تا 5 (کاملاً موافقم) به عبارات پاسخ دهند. برخی از سؤالات به­صورت معکوس نمره­گذاری شده و دامنه نمرات هر بُعد، 1 تا 40 می­باشد. جهت بررسی همسانی درونی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که برای عامل­ها بین 69/0 تا 85/0 به­دست آمد. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی نیز مطلوب گزارش گردید و هفت عامل مطرح شده در مدل نظری کلونینجر مورد تأیید قرار گرفت. در پژوهشی که رنجبر نوشری، ابوالقاسمی، برادران، اسدی مجره و مولایی (زیرچاپ) جهت بررسی پایایی و روایی این ابزار در جمعیت ایرانی انجام دادند، ضریب پایایی خرده مقیاس­ها بر اساس آلفای کرونباخ بین 68/0 تا 79/0 و ضرایب پایایی بازآزمایی بین 70/0 تا 76/0 به­دست آمد. همبستگی معنادار میان نمرات زیرمقیاس­های پرسشنامه سرشت و منش و پرسشنامه شخصیتی 5 عاملی نئو، حاکی از روایی همگرای بالای این پرسشنامه بود. همچنین، بر اساس نتایج تحلیل عاملی تأییدی، هفت عامل ارائه شده در مدل کلونینجر (نوجویی، آسیب­پرهیزی، پاداش­وابستگی، پشتکار، خودراهبری، همکاری، خودفراروی)، به خوبی با داده­ها برازش داشت. نتایج نشان داد که شاخص­های CFI، NFI، GFI و RMSEA به ترتیب 86/0، 85/0، 80/0، و 043/0 بودند که نشانگر برازش قابل قبولی است. ضراب آلفای کرونباخ در مطالعه حاضر برای 7 عامل فوق بین 61/0 تا 76/0 به دست آمد.

ج) مقیاس چند بعدی حمایت اجتماعی ادراک شده. یک ابزار 12 گویه ای است و حمایت اجتماعی را از سه منبع خانواده، اجتماع و دوستان در اندازه های 7 درجه ای می سنجد حداقل و حداکثر نمر ه فرد در کل مقیاس به ترتیب 12 و 84 و در هر یک از زیرمقیاس های حمایت خانوادگی، اجتماعی و دوستان به ترتیب 4 و 28 محاسبه می شود. نمره بالاتر نشان دهنده حمایت اجتماعی ادراک شده بیشتر است(زیمت، دالم، زیمت وفارلی[51]، 1988). سلیمی، جوکا ر و نیک پور (1388) پایایی مقیاس را با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای سه بعد حمایت اجتماعی دریافت شده از سوی خانواده، دوستان و افراد مهم زندگی به ترتیب 86/0، 86/0 و 82/0 گزارش نمودند. در این پژوهش، ضراب آلفای کرونباخ به ترتیب 73/0، 80/0 و 78/0 به دست آمد.

یافته ها

نتایج توصیفی مطالعه نشان داد که در این مطالعه 138 دانشجوی دختر و 82 دانشجویان پسر مشارکت داشتند. میانگین سن شرکت کنندگان 82/23 بود. جدول 1، آمار توصیفی متغیرهای پژوهش (ابعاد سرشت و منش، حمایت اجتماعی ادراک شده و جامعه پسندی) ارائه شده است. همانطور که مشخص است میزان کجی و کشیدگی همه متغیرها بین 2+ و 2- می باشد و در نتیجه توزیع متغیرها بهنجار است.

جدول 1. آماره های توصیفی متغیرهای پژوهش

در ادامه جهت رابطه ابعاد سرشت و منش، حمایت اجتماعی ادراک شده با جامعه پسندی از همبستگی پیرسون استفاده گردید که نتایج مربوط به آن در جدول 2 ارائه شده است.

جدول 2. ماتریس همبستگی بین متغیرهای پژوهش

جدول 2 ماتریس همبستگی بین متغیرهای پژوهش را نشان می دهد. بر اساس آن، از یکسو بین جامعه پسندی با نوجویی و آسیب پرهیزی در سطح 01/0 همبستگی منفی معنادار و از سوی دیگر بین جامعه پسندی با پاداش وابستگی، خودراهبری، همکاری، خودفراروی و حمایت اجتماعی ادراک شده در سطح 01/0 همبستگی مثبت معنادار وجود دارد. به منظور تبیین نقش متغیرهای پیش بین (ابعاد سرشت و منش و حمایت اجتماعی ادراک شده) در متغیر ملاک (جامعه پسندی)، تحلیل رگرسیون گام به گام انجام شد. قبل از اجرای این تحلیل،  به منظور بررسی پیش فرض استقلال خطاها بین متغیرهای پیش بین، آمار دوربین واتسون بررسی شد. چنانچه آمار به دست آمده، بین 5/2 تا 5/1 باشد، نشان دهنده استقلال خطاها است. برای این تحلیل مقدار این آماره 96/1 حاصل شد که نشان می دهد هیچ گونه تخطی از این پیش فرض صورت نگرفته است. نتایج حاصل شده از رگرسیون، که همه مؤلفه ها وارد تحلیل شدند، در جدول 3 گزارش شده است.

جدول 3. خلاصه مدل رگرسیون، تحلیل واریانس و مشخصه های آماری جامعه پسندی بر اساس ابعاد سرشت و منش و حمایت اجتماعی ادراک شده

نتایج جدول رگرسیون نشان داد که سه متغیر همکاری، حمایت اجتماعی ادراک شده و خودراهبری، جامعه پسندی دانشجویان را پیش بینی می کنند که سهم متغیر همکاری 33 درصد، حمایت اجتماعی ادراک شده 11 درصد و خودراهبری 2 درصد است و در مجموع 46 درصد از میزان تغییرات متغیر ملاک (جامعه پسندی) را تبیین می کنند. در جدول 4، ضرایب رگرسیون و معناداری آنها مورد بررسی قرار گرفته است.

جدول 4. ضرایب رگرسیون گام به گام جامعه پسندی روی متغیرهای پیش بین

با توجه به نتایج جدول 4، اثرگذاری سه متغیر همکاری، حمایت اجتماعی ادراک شده و خودراهبری به ترتیب 570/0، 154/0 و 076/0 است که با افزایش متغیر همکاری، حمایت اجتماعی ادراک شده و خودراهبری، جامعه پسندی دانشجویان افزایش می یابد.

بحث و نتیجه گیری

رفتار جامعه پسند پیامدهای مثبت اجتماعی دارد و با انگیزه برآوردن نیازهای دیگران صورت می گیرد، به دلیل پیامدهای مثبتی که رفتار جامعه پسند دارد، مطالعه آن و بررسی عوامل اثرگذار بر آن از اهمیت خاصی برخوردار است. نتایج مطالعه حاضر نشان داد که جامعه پسندی با آسیب پرهیزی و نوجویی همبستگی منفی معنادار و از سوی دیگر با پاداش وابستگی، خودراهبری، همکاری و خودفراروی همبستگی مثبت معنادار دارد که با نتایج پژوهش های خاتون و همکاران (2016)، استفانتوس (2012)؛ یاگمورلو و سانسون (2009) و نیگ (2006) همسو است. 

در تبیین این رابطه می توان مطرح نمود که افرادی که در بُعد آسیب­پرهیزی نمره بالایی کسب می­کنند، نگران، بدبین، ترسو، خجالتی و مستعد خستگی و ضعف هستند. افراد با نوجویی بالا، کنجکاو، تکانشی، اهل خرج کردن، و خودمحور هستند (زوهر و همکاران، 2019). همچنین، نوجویی افراد دارای ویژگی های شخصیتی ضد اجتماعی را از سایرین بهتر متمایز می کند (مارتینز-لوپز[52] و همکاران، 2019). با توجه به این ویژگی ها، می توان انتظار داشت که این ابعاد سرشتی همبستگی منفی با رفتارهای جامعه پسند داشته باشند. فرد دارای نمره بالا در بُعد سرشتی پاداش وابستگی، دل رحم، گرم و صمیمی، حساس، وابسته، با تعلق و اجتماعی، علاقمند به معاشرت است. به آسانی دوست پیدا می کند، حساس به موقعیت های اجتماعی است. به راحتی تحت تأثیر نگرش های دیگران قرار می گیرد. فرد دارای نمره پایین، اهل عمل، سرسخت، سرد، بی اهمیت به مسائل جمعی و گروهی است. ترجیح دادن تنهائی و فاصله با دیگران، کمتر وجه مشترک خود و دیگران را جستجو می کند، دارای باورداشت های منطقی و جدی بدون دخالت دادن احساسات و ملاحظه دیگران، دارای دیدگاه های خودمحورانه است و کمتر دیگران را درک و به درخواست دیگران توجه می کند (حق شناس، 1393). بر این اساس، افراد پاداش وابسته به روابط اجتماعی حساس تر هستند و از این نظر می توان اذعان نمود که ویژگی جامعه پسندی نیز در آنان بالاتر باشد.    

در تببین رابطه بین ابعاد منش و جامعه پسندی می توان به این مسأله اشاره داشت که ابعاد منشی شخصیت، به ویژه خودراهبری، تأثیر محافظتی گسترده ای در بهزیستی و سازگاری روانی - اجتماعی افراد دارد (کرسنتی، گارزیتو، پاسچتو، برامبیلا و فابرو[53]، 2018). همچنان که واتسن، میلرون و موریس[54] (1995 )جامعه پسندی را به عنوان رگه ای روان شناختی که نشان دهنده سازگاری اجتماعی است، در نظر گرفتند. خود­راهبری شامل آگاهی فرد از خویشتن به­عنوان یک فرد مستقل و تحقق اهداف زندگی به شیوه­ای هدفمند و مسئولانه است. افرادی که در زیرمقیاس خود -راهبری، نمره بالایی دریافت می کنند، بیشتر متکی به انگیزه های درونی هستند تا انگیزه های بیرونی و هدفمندی و جهت گیری روشنی در زندگی و کار داشته  و افرادی بالغ و مسئول هستند و به شکل مناسبی اجتماعی شده اند (گراب، اسپیتزر و فریبرگر[55]، 2001). در تبیین رابطه جامعه پسندی با زیرمقیاس همکاری، می توان اینگونه توضیح داد که افرادی که در این زیرمقیاس نمره بالایی می آورند، تمایل به کار گروهی دارند، احساس دیگران چندان برایشان مهم است  و در نظر دیگران خودپسند و خودخواه جلوه نمی کنند (پلیسولو و لپین[56]، 2000). بُعد همکاری همچنین سطوح همدلی، دلسوزی و همانندسازی فرد با دیگران را نشان می­دهد (جاکسیک و همکاران، 2015). افراد با نمرات بالا در خود فراروی، اخلاقی، بصیر، معنوی، بی تکلف و متواضع هستند و خود را به صورت بخشی یکپارچه با جهان هستی می انگارند (شراکیک و کلونینجر، 2005). همه این ویژگی ها، می توانند جامعه پسندی را تبیین نمایند.

همچنین نتایج این پژوهش نشان داد که جامعه پسندی با حمایت اجتماعی ادراک شده همبستگی مثبت و معنادار دارد. این نتایج همسو با یافته های پژوهش استریت و همکاران (2020)، تور- پرکار و همکاران (2018) و گیو (2017) است. صیدی و صفاری نیا (1394) در پژوهشی به بررسی رابطه حمایت اجتماعی ادراک شده از طرف خانواده، دوستان و معلمان و ابعاد مختلف شخصیت جامعه پسند پرداخت. یافته ها نشان داد که حمایت اجتماعی ادراک شده از خانواده بیشترین نقش را در رفتارهای جامعه پسند و مؤلفه های آن دارد. در زمینه ارتباط حمایت اجتماعی ادراک شده و جامعه پسندی، باید گفت وقتی دانشجویان حمایت اجتماعی بالای دارند و به ویژه با دوستان خود که از لحاظ سنی به هم نزدیکتر اند و تجارب مشترکی با هم دارند، ارتباط صمیمی برقرار میکنند، دراین صورت انتقال اطلاعات در آنها بیشتر صورت گرفته و درک، همدلی و کمک متقابل افزایش می یابد (هلگسون و گوتلیب، 2000؛ به نقل از دنیس[57]، 2003). در طول سال های اخیر تحقیقات زیادی نشان داده اند ساختار شبکه اجتماعی و کارکرد حمایتی در دسترس دارای پیامدهای مثبت زیادی است (کانگ، پارک و والاس[58]، 2018). حمایت اجتماعی و درگیرشدن در شبکه های اجتماعی، از طریق کاهش ارزیابی موقعیت ها به صورت تهدیدکننده و منفی و نیز افزایش توانایی مقابله در شرایط تنیدگی زا منجر به کاهش تجربه تنیدگی درونی افزایش تفسیرهای مثبت و در نهایت باعث افزایش جامعه پسندی افراد می شود (اوچینو[59]، 2009).

نتایج تحلیل رگرسیون رگرسیون نشان داد که همکاری، حمایت اجتماعی ادراک شده و خودراهبری، 46 درصد از میزان تغییرات متغیر ملاک (جامعه پسندی) را تبیین می کنند. در تبیین این یافته می توان چنین گفت که بُعد منشی همکاری دارای پنج مؤلفه پذیرش اجتماعی، همدلی، یاری رسانی، شفقت و اصول مربوط به عدالت است (شراکیک و کلونینجر، 2012). این ویژگی چنانکه از نتایج پژوهش مشخص گردید، بالاترین همبستگی را با سازه چندبعدی جامعه پسندی در سطوح عاطفی (پذیرش اجتماعی، همدلی، شفقت)، رفتاری (یاری رسانی) و نگرشی (اصول مربوط به عدالت) که پیشتر مطرح شد، دارد.  همچنین، از آنجا که هسته اصلی رفتار جامعه پسندی در دوران کودکی و در درون خانواده شکل می گیرد، لذا حمایت خانواده نقش مهمی در افزایش جامعه پسندی دارد. به این ترتیب می توان گفت جامعه پسندی که از زمان کودکی در درون خانواده شکل می گیرد، در دوران نوجوانی و جوانی تحت تاثیر همسالان قرار می گیرد. خودراهبری نیز به عنوان یک شاخص مثبت روانشناختی، فرد را آماده مشارکت در فعالیت های هدفمند می کند و چون افراد حس جهت مندی و هدفمندی در زندگی دارند، کمتر دچار رفتارهای تکانشی و ضعف ایگو می شوند، توانایی بالای افراد دارای صفت خودراهبری بالا در تنظیم، کنترل و انطباق رفتار خود در راستای اهداف و ارزش ها از عوامل حمایت کننده ای است که رفتار جامعه پسندی را بالا می برد. همچنان که شراکیک و کلونینجر (2012) خودراهبری را متشکل از پنج مؤلفه می دانند: مسئولیت پذیری، هدفمندی، کاردانی، پذیرش خود و خودانگیختگی. افراد دارای نمرات بالا در خودراهبری، خوکفا، مسئول، قابل اعتماد، معطوف به هدف، خودپذیرا و مبتکر هستند و به صورتی واقعی و درست با جهان و خود برخورد می کنند (شراکیک و کلونینجر، 2005).

از جمله محدودیت های پژوهش حاضر مربوط به جامعه پژوهش است که در دانشجویان دانشگاه پیام نور مرکز رشت در سال تحصیلی 99- 1398 انجام گرفت، لذا در تعمیم نتایج به گستره های زمانی و جغرافیایی دیگر بایستی جانب احتیاط رعایت گردد. محدودیت دیگر پژوهش حاضر، استفاده از پرسشنامه به عنوان تنها ابزار پژوهش بود. به دلیل آن که پژوهش از نوع همبستگی بین متغیرها است، لازم است استنتاجهای علّی با احتیاط انجام شود. پیشنهاد می شود در پژوهش های آینده این پژوهش در جوامعی به غیر از جامعه دانشجویان مورد بررسی قرار بگیرد. همچنین پیشنهاد می شود که وجود تفاوتهای احتمالی جنسیتی در پژوهش های آتی بررسی گردد.

[1]. Shapiro, Astin, Bishop & Cordova

[2]. Prosociality

[3]. Knafo-Noam, Uzefovsky, Israel, Davidov & Zahn-Waxler

[4]. Padilla-Walker & Carlo

[5]. Eisenberg, Fabes & Spinrad  

[6]. prosocial behavior  

[7]. VanSchyndel  

[8]. Schwartz

[9]. Eagly,

[10]. Carlo & Brandy

[11]. Guo

[12]. Thompson & Gullone

[13]. McGinley

[14]. Hui, Ng, Berzaghi, Cunningham-Amos  & Kogan

[15]. Zhang, Chen, Xie & Zhao

[16]. Berry and et al

[17]. Padilla-walker, Fraser, Black & Bean

[18]. Mikulincer & Shaver

[19]. Storch & Warner  

[20]. Spataro, Calabrò & Longobardi

[21]. temperament

[22]. character

[23]. Cloninger, Svrakic & Przybeck

[24]. Fountoulakis

[25]. Zohar, Zwir, Wang, Cloninger, Anokhin

[26]. novelty seeking 

[27]. harm avoidance

[28]. reward dependence

[29]. persistence

[30]. Zaninotto

[31]. self-concepts

[32]. self-directiveness

[33]. co-operativeness

[34]. self-transendence

[35]. Jaksic

[36]. Schütz, Archer & Garcia

[37]. Moreira

[38]. Stefanatos

[39]. Yagmurlu & Sanson

[40]. Nigg

[41].  Khatoon, M., Karmakar, A. & Dogra

[42]. Perceived social support

[43]. Sarafino

[44]. Barton, Thorpe & Dufur

[45]. Studart and et al

[46]. Unalan, Gocer, Basturk, Baydur & Ozturk

[47]. Howard, Creaven, Hughes, O’Leary & James

[48]. Streit, Carlo&  Killoren

[49]. Tur-Porcar, Doménech & Mestre

[50]. Adan, Serra-Grabulosa, Caci &  Natale

[51]. Zimet, Dahlem, Zimet & Farle

[52]. Martínez-López

[53]. Crescentini, Garzitto, Paschetto, Brambilla, Fabbro

[54]. Watson, Milliron & Morris

[55]. Grabe, Spitzer & Freyberger

[56]. Pelissolo & Lepine

[57]. Kang, Park & Wallace

[58]. Dennis

[59]. Uchino